Өнөө үед нэр хаягийн соёлын чухлыг хэт дэгсдүүлж хөөргөдөх нь буруу юм. Тухайлбал "номын сан" боловсролын төв олон байгаагаас хүмүүс том ахиц дэвшил гаргалаа гэж бодох нь цөөнгүй. Гэвч угтаа бол тийм байгууламж хүн өөрөө өөрийгөе боловсруулахуйд хаалт болох тохиолдол ч бий . Баян хүн заавал ч өгөөмөр байдаггүйтэй адил гайхалтай номын сан байж, түүнийг чөлөөтэй ашиглаж чадах юм ч гэсэн түүгээр эрдэм мэдлэг төгсжих учиргүй. Сайхан байгууламж байх, үгүй нь хамаагүй, суут хүмүүстэй адилхан анхааралтайгаар юмс үзэгдлийгажиглаж, шаргуу идэвхитэй оролдлого зүтгэл гаргахаас өөрөөр оюун ухаан
болон танин мэдэх чадварыг хүртэх зам үгүй. Оюун ухаан болон танин мэдэх хүч бол ном уншихаас нэлээд өндөр хэмжээний дасгал сургуулийгдамжиж байж олддог зүйл билээ. Нөгөө талаар ном, бичгээс мэдлэгийг хурааж сорж авах нь бусдын үзэл санааг тэр хэвээр нь ууталж байгаатай адил зүйл бөгөөд, өөрийн санаа бодлоо идэвхтэй
хөгжүүлье гэж буй оролдлогоос том ялгаатай. Өөрөөр хэлбэл хэчнээн мянган боть ном зохиол уншъя гэвч тэр нь архийг бага багаар шимэж уухтай адил оюуны зугаанаас хэтрэхгүй. Тэр үед аятайхан хөлчүүхэн мэдрэмжийгамталдаг авч жаахан атугай сэтгэлийн тэжээл болдоггүй, хүний авир араншинг өөд нь татахад хэрэг болдоггүй юм.
Ном, зохиол уншихыг өөрийгөө гэгээрүүлж хөгжүүлэхийн арга зам гэж бодож яваа хүн олон байдаг. Угтаа бол ном унших гэдэг нь цаг өнгөрөөж байгаа төдий хэрэг юм. Энэхүү цаг өнгөрөөлтөд ямар нэгэн ашигтай тал байгаа гэж үзвэл тэр нь муу үйл хийх бололцоог тэр хүнээс боломжийн хээрээр булааж авч байгаа төдий юм уу даа.
Бас нэгэн мартаж болохгүй зүйл бол, номноос хэчнээн чухал туршлага суралцаж мэдэж авлаа ч гэсэн, эцсийн дүнд сургаар мэдэхийн хаалтыг давж чаддаггүй юм. Харин бодит амьдралаас олсон туршлага бол жинхэнэ ухаан болдог. Өчүүхэн багатийм мэдлэг асар их хэмжээний сургийн мэдлэгээс үнэ цэнээр хавьгүй их билээ. Нэгэн нэртэй улс төрч өгүүлэхдээ: "Шууд ч бай, дам ч бай, биднийг сайн хүн, бүр цаашлаад сайн ард түмэн болгон хөгжүүлэхгүй тийм эрдэм ухаан бол үнэмшилтэйгээр хийгдсэн оюун санааны дуураймал тоглоом мөн. Тийм эрдэм ухаанаас мэдлэг олоход эгээ л үл мэдэхээс суралцаж байгаагаас юуны ялгаатай вэ" гэжээ.
