5.Итгэл хүч болдог

Бусдад хүлээн зөвшөөрөгдөлгүй байсаар халуун чулуу долоосон хүн аггуу хүмүүсийн дунд олон.
Гэвч агуу хүн, бусдын үнэлэлт сэлтийг тийм ч ихээр тоодоггүй. Өөрийнхөө хувь нэмрийг чин үнэнчээр
гүйцэтгээд сэтгэл нь ханавал, тэдний хувьд зүйрлэшгүй баяр хөөр болж байдаг. Вильям Харвей цус биеийн
дотор эргэлдэж байдаг гэсэн баримтыг анх нээсэн эмч билээ. Тэрээр энэхүү тайлбарыг нийтэд зарлах
хүртлээ найман жил гаруй судалж, бэрх төвөгтэй туршилтыг дахин дахин хийж өөрийнхөө нээлтийн зөв
болохыг баталсан юм. Гэлээ ч тэрхүү тайлбар тэр цагийн эрдэмтдийн ертөнцөөс улангассан эсэргүүцэл
хүлээнэ гэдгийг тэрвээр багцаалдаж байсан бололтой. Харвей удалгүй өөрийн нээлтийг нэг ном болгон
нийтлэв.
Тэрхүү илтгэл хэллэг нь хүртэл эеврүү агаад илтгэлийн гол утгыг хялбар тайлбарлаж, сэнхрүүлэх
чадвараар баялаг байв. Гэсэн хэдий ч түүнийг зөвхөн тохуурхлын дуу хоолой хүлээж авсан юм.
Түүний тайлбар нь галзуу солиотой луйварчны чалчаа үг гэж тооцогдон зүйл дуусчээ.
Хэсэг хугацаанд Харвейн тайлбарыг дэмжих хүн нэг ч гарсангүй. Түүний чихэнд хүрч буй бүхэн
нь доромжлол, доог тохуу л байлаа. Тэрээр эртнээс нааш гүн хүндэтгэн үзэж байх ёстой анагаах
ухааны сүр хүчинд эргэлзээ төрүүлсэн мунхаг мугуйд этгээд хэмээгдэж, түүний тайлбар Библийн
судрын бишрэл итгэлийг эвдэж, ёс суртахуун хийгээд шашин шүтлэгийн үр үндэс сэлтийг ч
эвдлэх зүйл хэмээн буруутгагдсан байна.
Харвей эмчийн ажлаа ч санаснаараа хийж чадахгүй болов. Найз нөхдийн ихэнх нь
түүнийг орхин оджээ.
Түүнээс хойш нэлээд хэдэн жилийн дараа сэтгэлгээний сайн мууг ялгадаг хүмүүсийн
дунд түүний тайлбар бага сагаар анхаарал татаж эхлэсэн байна. Харин цусны циркуляци шинжлэх
ухааны батлагдсан үнэн болж, нийтэд хүлээн зөвшөөрөгдөх хүртэлээ хорин таван жил
шаардагдсан билээ.

"Цаг хугацаа гэдэг арилж үгүй болдог зүйл,арилж үгүй болохын нүгэл нь бидэнд буй"

Цаг хугацаа гэдэг арилж үгүй болдог зүйл, арилж үгүй болохын нүгэл нь
бидэнд бий. Оксфордын нэгэн коллежийн цаг дээр сийлсэн энэхүү гайхамшигтай үг шиг залуу хүмүүсийн
хүмүүжил сахилгад тохиромжтой үг үгүй юм. Мөнхийн энэ ертөнцийн үнэн дотор, өчүүхэн бага цаг хугацаа
л бидний чөлөөтэй шийдлийн мэдэлд байдаг. Тэгээд хүний амьдралтай адилхан, цаг хугацаа ч гэсэн өнгөрч
орхивол дахиад дуудан эргүүлж болдоггүй. Санваартан Жексон: "Хорвоогийн эд баялгийн тухайд бол урьд
нь ужид самуунд байдгаа барлаа ч гэсэн ирээдүйдээ арвилан хэмнэлтэд шамдаж чадвал түүгээрээ тэнцээд
авч магадгүй юм. Харин "өнөөдөр дэмий үрсэн цагийг маргаашийн цагаар зээлдэж нөхье" гэж хэн хэлж
чадах юм бэ?" гэжээ. Цаг хугацаа гэдэг ховор чухал өмч юм. Өнгөрсөн үеийн суут хүмүүс бүгдээрээ цагийг
үр ашигтай ашиглаж баялаг сэтгэлгээ болон амжилт бүтээлийг төрүүлж, тэрхүү эрдэнэсийг хойч үеийн
бидэнд үлдээж өгсөөр ирсэн билээ. Амжилт олох хүртлээ асар их цаг хугацааг тэвчин элээж, хичээн
зүтгэсээр ирсэн хүний жишээ цөөнгүй байдаг. Ньютон "Он дарааллын бичиг" бүтээлээ өөрийн санаандаа
хүртлээ арван таван удаа засварлан бичиж, түүхч Гибон "Өөрийн намтар"-ын гар бичмэлээ 9 дахин зассан
гэдэг. Хьюм "Англи улсын түүх" бүтээлээ бичиж байхдаа өдөрт 13 цаг ширээндээ суудаг байжээ.
Монтескью өөрийн бүтээлийн тухай найздаа ярихдаа: "Чи энэ номыг хоёр гурван цагийн дотор уншаад
дуусгаж магадгүй. Харин туүнийг бичихээр адгаж суух үеийн миний алжаал ядаргаа гэдэг толгойны үс цайх
шахуу бэрх зүйл байсан юм шүү гэжээ
Сэтгэлдээ орж ирсэн санаа, үзэж сонссон бодит баримтыг зайлшгүй бичиж тэмдэглэж үлдээдэг
заншлыг эзэмших хэрэгтэй. Ингэвэл хүчтэй сэтгэгдэл санаанд тод үлдэж, чухал зүйлийг марталгүй авч
хоцордог. Бэкон олон тооны гар бичмэл үлдээгээд эцэслэсэн бөгөөд түүнийгээ "бүтээлдээ хэрэглэхээр
бичиж тэмдэглэж авсан санаанууд" гэж гарчигласан байжээ.
Пай Смитт залуу байхдаа эцгийнхээ хамтаар номын үйлдвэрт очиж үзэж байсан бөгөөд тэр цагаас эхлэн
өөрийнхөө уншсан номын чухал хэсгийг товчлон авч, өөрийн шүумж сэтгэгдлээ ч бичиж буулгах заншилтай
болжээ. Тэрээр бүхий л амьдралдаа материал цуглуулахад идэвхийлж ирсэн бөгөөд "цаг ямагт суралцаж,
урагшилж, мэдлэг хуримтлуулж байх" гэж намтар бичигч хүнд ахадмаар шахам мэрийн чармайгч байлаа.
Ийнхүү бичиж тэмдэглэсэн дэвтэр нь зохиол бүтээл туурвихын сацуу эрт эдүгээгийн хэрэг явдлын гайхам
эрдэнэсийн агуулах болох нь дамжиггүй.
Нэрт эмч Жон Хантер ой тогтоох чадвараа муудахаар тэмдэглэл хийж нөхөж байсан бөгөөд
тэмдэглэл хийхийн ач холбогдлыг тайлбарлаж:"Санаандаа орсноо болон үзсэн харсанаа бичиж тэмдэглэж
авах нь худалдаачин хүн эд бараандаа тооллого хийхтэй адил юм. Түүнийг хийхгүй бол өөрийн дэлгүүртээ
юу байгаа, юу байхгүйг огт мэдэхгүйтэй адил биз дээ" гэжээ.