Нухацтай хичээл зутгэл эцэст нь ялдаг

"Нэгэн хөвгүүн нөгөөгөөсөө ялгарах ялгаа бол авъяас гэхээс илүү идэвхийлэх хүчний сайн саар
хоёроор шийдэгдэж байдаг" гэж Арнольд онцлон хэлсэн байдаг бөгөөд энэ нь том хүнд ч бас хамаарна.Шургуу тэвчээр, амьдрах хүч нь эхэндээ заяагдсан мэт байдаг боловч уг хүнд заншил болон биед нь хэвшдэг. Ягуу ягуухан чамбай хичээж зүтгэдэг тааруухан сурагч, залхамтгай онц сурлагатныг гүйцэж түрүүлдэг бус уу. Удаан ч гэсэн найдвартай алхдаг хүн, уралдахад эцэст нь ялдаг. Сургууль дээрх жагсаалт, жинхэнэ амьдрал дээрх жагсаалт хоёр бүрэн төгс байраа солих жишээ олон байдаг. Оюутан байхдаа үнэхээр алд тасархай байсан хүн, сүүлдээ жирийн хүний амьдралд булагдаж орхидог. Нөгөө талаар, ямар нэг юмыг найдах ч аргагүй байсан маруухан нөхөр цуцалтгүй хичээл зүтгэлийг үргэлжлүүлсний ачаар аажимдаа хүний дээр гарах нь бий. Гайхалтай үзэгдэл юм, гэвч түүний учрыг ухаарах түлхүүр тэр хүний шургуу хичээнгүйн давууд байдаг. Нэгэн түүх дурьдахад тааруухан сурагчын загвар мэт нэгэн хүү байдаг байв. Багш түүний сурлагын амжилтыг дээшлүүлье гэж хүчээ дайчилсан ч огтхон ч өөрчлөлт гарсангүй. Шийтгэлээ ч, тайтгарууллаа ч, аргадлаа ч ямар ч нэмэргүй. Эцэст нь багш нарын нэг нь түүнийг "хаана ч байхгүй агуу тэнэг" гэж хүртэл дуудсан гэдэг.
Гэтэл нөгөө сулхан амьтан, тархины ажиллагаа нь барагтайхан ч, муйхар гэмээр хатуу зоригийн хүч сууж байжээ. Тэгээд өсч томрохын хэрээр тэрхүү сайн тал нь ягуу ягуухан үндсээ сунгасаар удалгүй тэрээр бизнесийн ертөнцөд хөл тавьж, түүгээр барахгүй ангийнхаа нөхдийн ихэнх хэсгээс хавьгүй шилдэг хүн болж,хорвоод нэрээ гаргасан гэдэг. Түүний дараар тэрээр төрсөн нутгийнхаа хотын захирагч болж гайхамшигтай үйл ажиллагаа явуулсан юм.
Алхахдаа удаан яст мэлхий ч замаа зөв олбол, алдаатай буруу замаар явах өрсөлдөгчөө ялж чадах нь буй. Тиймээс чин сэтгэлээсээ шургуу зүтгэл гаргавал ахиц дэвшил удаан байсан ч сэтгэл өвдөхийн хэрэгцээ байхгүй.Залуу цагийн сэргэлэн цовоо байдал аягүй бол дутагдалтай тал болон хувирахгүй гэхийн газар үгүй. Юуг ч авхаалжтай сайн ойлгодог хүүхэд, тэр хэрээр юмыг мартахдаа амархан, тэвчээр оролдлого хэмээх чанараа дээшлүүлье гэдэггүй.
Гэтэл угтаа тэвчээр оролдлого хоёр л зан авирын хамгийн чухал эд эс билээ. Чадал сайнгүй хүүхэд харин тэрхүү сайхан суртахууныг бага сага ч болов биедээ хэвшүүлж байдаг. "Өнөө цагийн намайг буй болгосон нь миний өөрийн минь онцгой,цөхрөлтгүй хүч билээ" гэж Дейбнер өгүүлсэн байдаг агаад, энэхүү үг энэ үнэнийг баталж байгаа бус уу.

Сургуулийн сурлагын амжилтаар хэмжиж болдоггүй гоц авьяасын тухай

 
АНУ-ын ерөнхий командлагч болсон Ю.Гландыг багад нь ээж нь хүртэл " Юрселс (нэмэр тусгүйн) Гланд гэж дууддаг байжээ. Тийм нэгэн, болхи хүү байжээ.
Бас Ли генералын баруун гар болж хамгийн их итгэгдэж байсан дэд дарга Стонфор Жаксон
залуудаа эгээгүй усан тэнэгээрээ гайхагдаж явжээ. Вестфойнтын хуурай замын офицерын сургуульд орсон ч толгой нь бахь байдгаараа хоцорч байсан хэдий ч тэр хэрээрээ хүн хүнээс илүү шаргуу зүтгэлтэйгээр хичээлээ хийдэг байв. Гэрийн даалгавар хийхдээ хагаслаж хугаслаж оромдолгүй бүрэн төгс эзэмштэлээ барьж авдаг байлаа. Бас мэдээгүй ч мэдсэн юм шиг царайг огт үзүүлж байгаагүй гэдэг. Нэгэн найз нь тэр үеийн Жаксоны тухай: "Тэр өдрийн цээжлэх асуудлын талаар багшаас асуугдах үед, тэрээр дандаа ...энэ асуудалд хараахан гар хүргэж чадсангүй, өчигдрийн болон уржигдрын даалгаврыг эзэмшиж чаддаг болтлоо хичээнгүйлэн үзэж байсан болохоороо... гэж хариулдаг байсан" гэжээ. Ийнхүү Жаксон 70 хүнтэй анги дотроо 17-р байранд орж төгсчээ. Элсэж орох үеийн сурлагын амжилт нь хамгийн сүүлийн байранд байсан байх тул, тэр 53 сурагчийг гүйцэж түрүүлжээ гэсэн үг юм. "Сургууль маань 4 жил бус 8 жил байсан бол, мань эр яриангүй тэргүүлж төгсөх байсан даа" гэж тэр үеийн ангийнхан нь ам булаалдан өгүүлж байжээ. Буяны үйлстэн Жон Хаворд тааруухан сурагчийн сонгодог төлөөлөгч агаад сургуульд сурч байсан 7 жилийн хугацаанд хичээл шиг хичээл хийж байсан нь нэг ч үгүй. Зохион бүтээгч Стифсон ч залуудаа шилдэг давуу тал нь гэвэл бөөрөнцөг шидэх, бөх, дээр нь Инженерийн ажилд шургуу оролддогоос өөр зүйлгүй байв.
Нэрт химич Дейбер ч бусад хүүхдүүдтэй харьцуулахад тийм их Ухаантай гэхээргүй байлаа. "Намайг анги дааж байхад авъяас чадварын тал дээр тийм их шилдэг давуу гэж бодогдохооргүй байсан" гэж багш нь дурссан байдаг бөгөөд Дейбар ч хожим "сургуульд байхдаа ханатлаа залхуурч, тоглож нааддаг байсан тул өөртөө жаргалтай байдаг байсан" гэж өгүүлсэн байдаг.
Зохион бүтээгч Уатт-ын тухайд ч эрт гэгээрсэн юм гэсэн яриа үнэмшилтэй нь аргагүй ам дамжиж буй хэдий ч үнэн хэрэг дээрээ мань хүн сурлагаар гавихгүй эр байжээ. Харин тэр үнэхээрийн тэвчээр хэмээх шилдэг сайн чанартай байлаа. Тэрхүү шургуу хүчтэй тэвчээр болон аажим аажмаар төлжиж буй зохион бүтээх авъяасынхаа ачаар удалгуй уурын хөдөлгүүрт механизмыг бий болгон бүтээсэн билээ.

Тааруухан сурагчдын жишээний хэлхээс (Ньютоноос Наполеоныг хүртэл)

 
Бага балчир насандаа тааруухан сурагч байсан ч цэцэн ухаантай хүн болж өссөн хүмүүс олон бий. Зураач Петро де Голдуни үнэхээр дүйнгэдүү хүүхэд байж, хавь ойрынхон нь "илжигэн толгойт" гэж хочилдог байжээ. Яруу найрагч Томос Гиедер ч "МангууТоми" гэж дуудагдаж байсан бахичээнгүй зүтгэл гаргасны үр дүнд эцэст нь ялж гайхамшигтай алдар нэрийг олсон билээ. Сургуульд байхдаа Ньютон сурлагын амжилтаараа хойноосоо хоёрт байжээ. Нэг удаа тэрээр өөрөөсөө илүү ой сайтай сурагчид үл тоомсорлогдон гологджээ, тэгэхлээр нь зориг гарган тэр сурагчтай маргалдаад, юу ч үгүй бут цохигдсон ажээ. Тэр үеэс Ньютон хэрүүл төдийгүй сурлагаараа ч тэр нөхрийг ялахаар эрс шийдэж, асар ихээр махран хичээллэж эхлэсэн билээ. Удалгүй ангидаа толгой цохих хэмжээнд хүрсэн гэдэг.
Санваартнуудын дунд ч бага байхдаа лоймол байсан хүүхэд цөөнгүй. Тухайлбал Айзак Баро дунд сургуульд байхдаа зартай нөхөр байжээ. Тэрээр дээрэнгүй,юуны түруүнд хэрэлддэг, залхуу хойрго байв. Тэр эх эцгийнхээ хувьд гаслангийн үр байсан агаад эцэг нь "бурхан тэнгэр миний хүүхдүүд дотроос хэн нэгнийг нь эгүүлэн татаж хайрлавал хамгийн үзэшгүй Айзак-ийгл авч үзээрэй дээ" гэж хүртэл гуйдаг байв гэнэ.
Жүжгийн зохиолч болон улс төрийн салбарт гоц авъяасын алдарт санаснаараа хүрсэн Шеридан бага байхдаа эгэл жирийн чадвараар ч маруухан нэгэн байжээ. Ээж нь түүнийг гэрийн багшид танилцуулахдаа"гарт баригддаггүй гайхал юм шүү" гэж хэрэгболгон зориуддагалдуулан хэлдэг байсан гэдэг. Яруу найрагч Вольтер Скотт ч сурлагаар хоосон, дэмий хэрүүлд дуртай хүүхэд байжээ. Эдинбар-ын их сургуульд элсэн орсон хойно ч түүнийг "тэр одоохондоо тааруухан оюутан байгаа, цаашдаа ч нэг их өөрчлөгдөхгүй болов уу" гэж профессор нь батлан өгүүлдэг байв. Цэргийн хүн бөгөөд улс төрч Роберт Глайб ч залуу байхдаа бүтэлгүй нэгэн байв. Тэр зөвхөн муу муухайг хийх болон дэггүйтэх үедээ л асар их эрчимлэг эрч хүчээ гаргадаг байжээ. Түүнийг усан онгоцонд далайчнаар явна гэж шийдсэн үед нь ашгүй нэг далд орлоо гэж
гэрийнхэн нь бөөн баяр хөөр болж байжээ. Харин Глайб тийн явнаар өөрийнхөө амьдрах ёстой зүг чигээ гаргаж, удалгүй энэтхэгт буй Английн цэргийн сүр хүчийг өргөжүүлэн тэлэхэд мартагдашгүй амжилт гаргасан билээ.
Наполеон, Вейлингтон нар ч мангардуу хөвгүүд байж, сургуульдаа үл анзаарагдам сурагчид байсан гэдэг. Наполеоны хүүхэд насыг мэддэг нэгэн гүнгийн авхай "зөвхөн бие нь чийрэг байсан юм, түүнээс өөрөөр бусад сурагчдаас өчүүхэн ч давуутай юм байгаагүй л юм даа" гэжээ.

Авъяас нь алгуур аажим буй болсон өвөг дээдсээсээ сурах тухайд

 
Ертөнцийг донсолгож, нийгэмд тэргүүлэх байр суурь дээр гоц авъяастай хүмүүс бус, зорилгодоо хандаж цөхрөлтгүй хичээл оролдлого гаргасан хүн л очдог юм.
Агуу их тэнгэрлэг авъяас гэдэг ихэнх тохиолдолд эрт боловсорсон байдаг. Гэвч бага балчир үедээ хэчнээн ухаантай байлаа ч тэр нь нас биед хүрсэн хойно нь хүрч очих цэгийг зааж байгаа хэрэг биш юм. Тэр байтугай гайхмаар шахам ухаантай сэргэлэн байсан хүүхдүүд, онц сурлагатан, ямар нэгэн зүйлээр шагнагдаж байсан хүүхдүүд, тэд өнөөдөр ямархуу байдалтай байгаа болоо. Сургууль төгссөний дараах үеийнх нь амьдралыг мөшгин шинжилж үзвэл, сурлагын амжилт ч муу, тэнэг мануухай шиг байсан сурагчид нь харин тэргүүний сурагчдаа гүйцэж түрүүлсэн жишээ олон бий. Ухаантай сурагч сургууль дээрээ өндөр үнэлэгддэг. Харин ойлгоц нь бусдаас илуү хурдан, авяастай учир олж авсан алдар хүнд нь заавал ч үгүй бодит амьдрал дээр хэрэг болно гэдгээр хязгаарлаж болохгүй. Жинхэнэ алдар нэрд хүрдэг нь, харин бүр төлөв даруу зангаар нэгэн үзүүрт хичээл зүтгэл гаргадаг сурагчид юм. Төрөлхийн билэг авяас нь буурч байгаа ч бүхий л хүч чадлаа шавхан хичээдэг хүн л хүмүүст сайшаагдаж, хүмүүсийг зоригжуулж байдаг ёстой билээ.

"Хэрвээ" гэдэг үг авъяасгуйн яншилтаас өөр зуйл биш

 
Хүний амьдрал гэгч тулалдаан бидэнд бол ширүүн дайны үргэлжлэл юм. Гэвч,хатуу оролддого
зүтгэлгүй олсон ялалт зэрэг нь алдар ч биш, юу ч биш билээ. Эрхшээл зовлон байхгүй газар амжилт байхгүй, зорилго байхгүй бол ямар ч зүйлийг олохгүй. Хүний амьдрал гэгч нь юуны өмнө оролдож үзэхэд том үр дүн олдог эд юм. Нэгэн алхам гишгэж үзэхээс нааш өөрөө юу чадах вэ? гэдгээ мэддэггүй. Гэтэл ихэнх хүмүүс ямар нэг зүйлийг хийхээс өөр аргагүй болсон
нөхцөлд орох хүртлээ юуг ч хийе гэдэггүй. Сэтгэлийн хүчээр дутсан залуу "үүнийг хийчихвэл сайхнаа", "тэр бололцоотой бол сайхан аа" гэхчилэн дандаа шүүрс алдаж суудаг. Гэвч зөвхөн хүсэл төдийгөөр ямар ч зүйл боловсорч гүйцдэггүй. Тэрхүү хүсэл шаардлагад тодорхой нарийн зорилго тавьж, түүндээ чиглэсэн хичээл зүтгэл гаргах ёстой юм. Мянгантаа шохоорхохоос илүү зөвхөн ганц удаа ч бол зориг зүрх гарган туршаад үзэх нь хавьгүй үнэ цэнтэй. "Хэрвээ" гэдэг үг хүч чадалгүйн хийгээд цөхрөнгүйн яншилтаас хэтрэхгүй. Тэр нь бололцоо хэмээх тариан талбайн эргэн тойронд хашаа хайс хатгаад, арайхийн бий болсон хийе гэсэн сэтгэлийг тусгаарлаж орхидог юм. Хуулийн зүтгэлтэн Линдхауст ийн өгүүлжээ. "Зовлон бэрхшээл нь даван туулахын тулд байдаг ажгуу. Тиймээс шуудхан түүнтэй байлд. Оролдож байх хооронд түүнийг арилгах сайн аргыг ч олж харах ёстой. Хичээл зүтгэлийг дахин давтаж байвал хүч болон зүрх зориг оргилоод ирнэ. Тэгсэн цаггт оюун санаа болон зан чанар хэзээ ч юм төгс.төгөлдөр болтлоо өнгөлөгдөж хурц болж, хиргүй тунгалаг эрсхэн байдал биед нь сууж, өөрийнхөө санаагаар үйлдэл хийж чадах болох буй за. Харин, бэрхшээл зовлонтой лавдуухан
тулалдаж байсан туршлага байхгүй нөхөд бол үүнийг бүрэн ухаарч чадахгүй гэж бодох юм, гэвч..." гэжээ. Бэрхшээлийг эзэмдэх явцад бид суралцаж явдаг. Нэгэн бэрхшээл зовлон арилгавал, тэр нь дараагийн шинэ бэрхшээлтэй халз үзэхийн тусламж болдог.
Бэрхшээл зовлонтой тэмцэхгүйгээр амьдрана гэдэг бол зөвхөн хүний амьдрал төгсч, боловсорч
гэгээрэхүйн хэрэгцээ нь хүртэл байхгүй болсон үед л боломжтой юм. Тэр хүртэл бидний хичээл сурлага болон зүттэл оролдлого хязгааргүй үргэлжилдэг юм. Математикийн анхан шатыг ойлгож чадалгүй, гачигдал зовлон тоочиж байсан оюутанд соён гэгээрүүлэгч Даламбер зөв зүйтэй сургааль өгсөн байдаг. "Юутай ч хичээл оролдлогоо үргэлжлүүлэгтүн! Тэгвэл хэзээ нэгэн цагт заавал өөртөө итгэх итгэл болон хүч чадал оргилоод ирэх бий вий" гэжээ.

"Ялагдлаа захирч" чадсанаар хүн ирлэгддэг

 
"Ялагдал нь яах аргагүй жанжныг ялалтад ирлэж хурцлаж өгдөг" гэлцдэг бөгөөд энэ бол үнэний
хувьтай үг юм. Тухайлбал Вашингтон америкийн тусгаар тогтнолын дайнд ерөнхий командлагч байж, хамгийн сүүлд ялалт байгуулсан ч тулаанд ялагдсан нь олон байсан.Эртний Ромчууд олон удаагийн байлдаанд ялсан ч эхлээд заавал ч үгүй гэж хэлэхээр шахам ялагдал хүлээдэг байв. Францын жанжин Мор ч хамтран зүтгэгчдээсээ ямагт "чи хэнгэрэгтэй адилхан амьтан" гэсэн хүйтэн үг сонсдог байжээ. Хэнгэрэг бол нүдэхээс бусад цагт дуу гаргадаггүй бөгөөд тэрээр ч дайсандаа цохиулж ялагдсан тухай ярианаас өөр юм дуулгаагүй гэх аж.
Нэрт жанжин Вейлингтон ч бас үнэн хэрэгтээ хүнд бэрх бэрхшээл зовлонтой тулалдаж байж
цэргийн хүний чадвараа төгөлдөржүүлсэн билээ. Том бэрхшээл зовлон түүний эрс шийдлийТ чангатгаж, шилдэг зан чанарыг төлөвшүүлсэн юм.
Зовлон гачаал бэрх хэдий ч хамгийн сайн багш мөн. Бэрх нөхцөл дунд орхигдох, хатуу хүтүүг амсах нь зөвхөн бодох төдийд ч бие арзасхийлгэдэг. Гэвч үнэн хэрэг дээрээ хүнд бэрх нөхцөлтэй нүүр тулсан тохиолдолд эрэлхэг зоригтой тэмцэхээс өөр аргагүй. Түүгээр үл барам бэрх нөхцөл дунд л бидний хүч чадал бадардаг.
"Зовлонтой тулах нь бурхан тэнгэрт авирах шат юм" гэсэн эртний зүйр үг байдаг бөгөөд Германы зохиолч Рихтер: "Хүн гачаал зовлонд зовоод ирэхээрээ сэтгэл дундуур байгаагаа яншиж эхлэдэг. Гэвч зовлон гачаал гэж чухам юу юм бэ? Залуу охин ээмэг зүүхийн тулд өвдөхийг тэвчин байж чихээ цоолдог, зовлон гачаал тэрхүү өвдөхтэй адилхан юм. Тэр өвдөлт байхгүйгээр гоёмсог эрдэний чулуу зүүж чадахгүй биз дээ" гэжээ.
Сөрөг нөхцөл орчин бол ядуу зүдүүг ялж, саад тотгорыг даван туулах зоригийг олгож байдаг.
Амжилт хийгээд мандал бадрал нь харин бүүр хүнд аюултай урхи болох нь олонтоо. Хорвоогийн хүйтэн салхинд хүрмээ үлээлгэхдээ хийсгэн алдаж орхидог хүн бол сэтгэл зүрх ядруухан хүний ажил юм. Зарим хүн нарны дулаанд гадуур хувцсаа тайлж хаяад, тэр чигээрээ хаана ч юм орхин мартдаг билээ. Эдгээрээс харахад хэцүү бэрх орчин нөхцөл дунд тэсвэрлэхээс , аз жаргал дунд тэсвэрлэх нь биеэ барих сэтгэлийг илүү хүчтэй шаарддаг юм. Амжилт олсны ачаар агуу их санаа сэтгэлийг сэгсрэн босгож эхлэдэг хүн байдаг авч,олон хүн тийм биш юм. Явцуухан сэтгэлтэй хүн эд баялгийг олохын хэрээр бүр өөдгүй ихэмсэг бардам болдог.
Иймэрхүүгээр, мандал бадрал нь ихэнхдээ биеэ тоосон, бардам сагсуу болох төдийд л хэрэг болохоос хэтрэхгүй.
Эрс шийдлээ бат ноттой болгож, цөхрөшгүй зоригийг шүүрч босгоход таагүй орчин нөхцөл дунд биеэ байлгах нь илүү ашигтай бус уу. Улс төрийн онолч Бак ийн өгүүлсэн байдаг. "Зовлон бэрхтэй тулалдаж байж, хүн зоригоо дээшлүүлж, авъяасаа төгөлдөржүүлдэг. Бидний дайсан бол угтаа бидний хамсаатан нөхөр мөн"гэжээ.
Зовлон зүдүүртэй тулах хэрэгцээ байхгүй бол хүний амьдрал улам илүү таатай амар болох билээ. Гэвч юу ч хийхгүй дэмий сууж амьдралаа өнгөрөөж байгаа хүнд өчүүхэн ч үнэ цэн үгүй юм. Хэцүү бэрх сорилго л хүн чанарыг өнгөлөн тодруулж, өөртөө туслахын ухаан хийгээд учир утгатайгаар өөрийгөө боловсруулахуйн боломжийг олгож өгдөг юм даа.

Авьяасыг чинээнд нь тултал амьдруулах тухайд

Хүмүүнийг хүн болгох нь амирлал бус хичээл зүтгэл, таа тааламж бус зовлон бэрхшээл юм. Мэдээж хэрэг хүний амьдралын зам зуур хөндөлсөх зовлон бэрхшээлийг амжилтад нэгэнт тодорхой болсон арга ухааныг олж байж анх удаа арилгаж чаддаг. Гэсэн ч алдаа нь бидний хамгийн сайн туршлага болдогчлон,иймэрхүү бэрхшээл ч бидэнд хамгийн сайн багш болдог юм. "Би, амьдрал нь шулуун дардан байж, өнгөлөг амьдралыг туулж буй хүнээс илүү, алдаа гаргалаа ч түүндээ дарагдаж няцалгүй амьдарч яваа хүнд талархалтай байдаг" гэж улс төрч Чарльз Фокс өгүүлжээ. Цааш нь: "Нэгэн залуу хэтэрхий уран ярих авъяасаараа бага сага нэрд гарчээ гэсэн яриаг сонсоход, мэдээж хэрэг аа тийм үү гэж бодогдоно. Гэвч тэр
хэвээрээ өөдлөх дэвжихийг зоривол сайн авч, аягүй бол хамгийн анхны амжилтаараа хөл толгойгоо алдаж орхиж ч магадгүй байдаг. Миний бие бүр эхэндээ бүдэрч унасан ч, цааш нь хичээж зүтгэлээ үргэлжлүүлсээр байх залуутай учрахсан. Ялагдсан ч хамаагүй. Тиймэрхүү залуучууд л бүр эхнээсээ шулуун дардан алхаж яваа хүнээс илүү их амжилт гаргах ёстой доо"гэжээ. Бид амжилтаас бус, харин алдаанаас л ихээхэн ухаанд суралцдаг. "Юу хийх ёстой вэ" гэдгээ анзаарч мэдэх нь "юуг хийж болохгүй вэ?" гэдгийг тангараглах цаг мөн. Алдаа гаргахгүйгээр хэчнээн цаг хугацаа өнгөрлөө ч түүнийг анзаарч анхаарах хэрэг гардаггүй.
Тухайлбал эрт цагаас нааш олон хүн, усны төвшнөөс 10 метр гаруй өндөрт хийн шахуургаар ус
хутгаж авах гэж туршаад, алдаж байлаа. Гэлээ ч энэхүү алдаанаас санаа авч хийн даралтын хуулийг нээж, Галилей, Торичейр, Бойл зэрэг эрдэмтэд шинэлэг ололт нээсэн билээ. Бас эмч Жон Хантер "эмч хүн өөрийн амжилтын жишээ бус алдааны жишээг нийтэд дэлгэх зүрх зориг байхгүй бол анагаахын шинжлэх ухаан урагшаа явахгүй" гэж өгүүлсэн байдаг.
Зохион бүтээгч Уатт ч "техник технологийн салбарт хамгийн чухал зүйл бол дампуурлын түүх юм. Би болхи мулгуу алдааны жишээнүүдийг цуглуулсан номыг хүсч байна" гэж өгүүлжээ. Химич Х.Дейбир нэгэн туршилт эв дүй сайтай урагшилж буйг хараад "би хар ажилд эв дүйтэй биш дээ баярлаж байна. Миний чухал нээлт бүгдээрээ алдаа нь сануулга байснаас гарсан" гэжээ. Бас алдартай биологич эрдэмтэн ийн бичиж үлдээсэн байдаг. "Судалгааны ажлын явцад, давж гарч чадахгүй хориг саадтай туллаа гэвэл ямар нэг нээлт хийхийн тун өмнөхөн тулж очсоны тэмдэг юм" гэжээ.
Агуу их үзэл санаа, нээлт, бүтээл нь ийм зовлон дунд хүрээлэгдэж, гаслан дунд тунгаагдаж,
бэрхшээлийг давж байж, алгуур аажмаар бүтэж ирсэн билээ.
Бетховен Лошшини-г үнэлж "хөгжмийн авъяастай боловч, хүүхэд байхдаа эрхэлж өссөн болохоор авъяас нь эвдэрчээ" гэж өгүүлсэн байдаг. Анхаарууштай нь хэрэгцээ шаардлагаас илүү магтаал, хэтэрхий сайхан үнэлгээнд толгой эргэчихдэг явдал бий. Үүнтэй харьцуулахад хатуу гашуун үнэлгээ нь харин тэр хүндээ тустай байдаг. Менделсон "Элия" оратори-гоо анх тоглож буйтай холбогдуулан, найз шүүмжлэгчдээ инээмсэглэн байж хэлэхдээ "Бодсон санаснаараа алдаа дутагдлыг хайж, хүчтэйхэн сайн шүүмжлээд өгөөч.Аль нь санаанд чинь аятайхан болсныг сонсмооргүй байна. Аль таалагдахгүй байгаагаа л зааж өгөхийг хүсч
байна" гэжээ.