Нэгэн насны амьдралыг шийдвэрлэсэн ганц ширхэг ном

Цаг нөхцөөх санаатай уншихаар гарт тааралдсан номонд, өндөр дээд хүмүүний амьдралыг
туулсан хүний үлгэр бичигдсэн байх тохиолдол ч бий юм. Тэр нь уншсан хүний сэтгэлийг
хөдөлгөж, санаанд оромгүй гайхалтай идэвхийлэх хүчийг дуудан босгосон хүртэл удаатай.
Игнатис Рояла цэрэгт байхдаа тулалдаанд хөлөндөө хүнд шарх олж, эмчилгээ хийлгэх болжээ. Нэг
өдөр, санаа сэтгэлээ онгойлгохоор ном уншъя гэж бодоод, асрагчаасаа гуйжээ. Тэгвээс түүнд өгсөн
ном нь "Ариун хутагтын цадиг" байв. Тэрээр энэхүү номын ачаар сэтгэлийнхээ гал дөлийг
бадрааж, шашны шинэ байгууллага Исүсийн нийгэмлэгийг үүсгэн байгуулахад биеэ зориулахаар
шийдсэн гэдэг.
Мартин Рутер ч түүнтэй нэгэн адил "Ян Гус-ын амьдрал, уран бүтээл" хэмээх номонд
сэтгэл татагдсанаас үүдэж шашны өөрчлөн байгуулалтын их хэрэгт бүхий л насаа зориулсан гэдэг.
Вольф хэмээгч ч бас залуудаа "Франциско де Хабиерын амьдрал"-ыг уншиж гүн гүнзгийгээр
сэтгэл нь хөдөлж, түүний замналыг нэгэн насныхаа ажил болгохыг сонгож авчээ.
Цаашлаад Вильям Кэри загалмайтны шашныг түгээн дэлгэрүүлэх ажилд зүтгэхээр болсон нь
Капитан Кукк-ын далайн аялалын тэмдэглэлийг уншсанаас үүдэлтэй ажээ.
Францын Харнер өөрийгөө хамгийн их догдлуулсан, сэтгэл хөдөлгөсөн ном зохиолын
тухай сэтгэгдлээ өдрийн тэмдэглэл болон захиандаа бичиж үлдээг заншилтай хүн байжээ.
Тухайлбал зураач Леонорсын "Урлагийн онол" бүтээлийн тухайд: "Бэконы бүтээлүүдийг эс
тооцвол, үүн шиг өөрийгөө боловсруулахуйн чухлыг гүн гүнзгий илэрхийлсэн ном байхгүй"гээд,
Леонорс хүн агуу их болохын тулд ямархуу замыг хайвал сайн бэ гэдгийг гайхалтай эелдэгээр
тайлбарлажээ. "Хүний хувьд хичээл зүтгэл л бүхнийг мэддэг" гэж тэрээр баттай хэлж буй агаад
түүний өөртөө итгэх итгэлээр бялхсан хэллэгт уншигчид ч, гоц авъяас бол төрөлхийн бус, хичээл
зүтгэлээр олж хүртдэг зүйл гэсэн итгэлээ хүчтэй болгож байна. Цаг ямагт хамгийн дээдийг
зорихоор зүтгэх хүчтэй урам онгод энэхүү номонд хар аяндаа, бүр уран яруу өгүүлэгдэж буй. Ийм
оргилуулан, дэгжээх маягийн зохиол өөр байхгүй буй за" гэжээ.
Энд анхаарууштай нь тэр цагийн Леонерс ч өөрөө нэгэн зураачийн цадиг түүхийг уншаад зургийн
хичээлд махран шатаж эхэлсэн нь бодит үнэн юм. Бас хойч үеийн алдарт зураач Хендер ч
Леонерзийн намтараас үүдэж зургийн замаар зорьж үзэхээр шийдсэн гэдэг.
Ийнхүү нэгэн хүний эр зориг, их эрмэлзэлээр бялхсан амьдрал түүн лугаа адил авъяас хийгээд
урам онгод өвөрлөсөн бусад хүмүүсийн сэтгэл зүрхэнд гал бадраадаг ажээ. Гайхамшигтай үлгэр
загвар цаг үеийг гэтлэж хэлхэгдэн, тэрхүү авъяас бас дахин суутнуудаар дамжигдан мөнхөд
уламжлагддаг ажээ.

"Хойт насанд "уул" болохоор зоригтой амьдрал

Намтар бичлэгийн хэрэгтэй тал нь гайхамшигтай зан араншингийн үлгэр загвараар баян байдагт
оршино. Агуу их хүмүүс, тэдний амьдрал тэмдэглэл бичлэгээр дамжиж бидний сэтгэл зүрхэнд хоногшоод,
тэрхүү үйл явдлууд орчин цагт үргэлжлэн амьдардаг билээ. Өнгөрсөн цагийн агуу хүмүүс бидний ширээний
хажууд тухлан, гарыг чинь атгаж буй. Тэдний бидэнд хүртээсэн ашиг тустай үлгэр загварыг бид судалж,
бахдаж, суралцах ёстой юм шүү.
Өнгөрсөн үеийн агуу хүмүүс өндөр дээд оюунлиг амьдралынхаа дурдатгал бичгийг өв сан
болгож хойч үеийнхэндээ үлдээсэн, тэр бол сайн суртахуун хийгээд аз жаргалын ширгэшгүй булаг
мөн билээ. Яагаад гэвэл тэдний дурдатгал хойч үеийнхэн өөрийгөө төлөвшүүлэхэд гайхамшигтай
үлгэр загвар мөн агаад орчин үеийн хүмүүсийн сэтгэлийг шинэ амьдралаар үлээн дүүргэж, хүний
амьдралын дахин эхлэл хийгээд хүмүүн чанарын хувьсгалд туслахаар гараа сунгадаг ажгуу.Жинхэнэ хүмүүний амьдралаар амьдарч ирсэн агуу хүмүүсийн намтар бичлэг өнөө үед ч үр
өгөөжөөр дүүрэн, ховор чухаг үр жимсийг нягт шигүү чихэлдүүлэн байдаг билээ. Ийм намтар
бичлэг бол жинхэнэ үнэний дуу хоолой, орчин үед амьдрах оюун санаа мөн.
Шүлэгч Милтон: "Агуу ихийн оюун ухаанаар булиглах цус" гэж хэлсэн нь бий..
Гайхамшигтай хүмүүсийн намтрыг уншвал ямар ч хүн байлаа гэсэн оюун санаа нь баялаг болж,
ямар нэгэн шийдэл хийхээр санаа сэтгэл нь хөглөгддөг. Иймэрхүү намтар бичлэг хүний хязгааргүй
бололцоог нотлож байдаг тул уншигчид биеэ даахын сэтгэлээр өндийн босч.хүний амьдралд хүсэл
мөрөөдөл хийгээд зорилго чиглэл өөдөө дээшээ, баттай зүйл болдог билээ.
Ялангуяа уншигчид намтар бичлэгийн дотроос өөрийн дүр зургаа харж гаргаж ирэх
тохиолдол байдаг. Тухайлбал нэрт хуульч Самуэл Ромил францын алдарт хуульч Дагесорын
амьдралын замнал түүхийг уншаад сэтгэл нь гүнээ хөдөлжээ. "Түүний туулсан гэгээ гэрэлтэй
амьдралыг мэдсэнээр миний урам онгод ихээр асч бадамласан юм. Тэгээд миний бие дахин гэрэл
гэгээтэй замыг сэтгэлдээ ургуулан бодох болсон билээ" гэж тэрээр өгүүлсэн байдаг.
Франклин ч залуудаа шашны зүтгэлтэн Котон Маза-гийн намтар зохиолыг уншаад сэтгэл нь их
хөдөлсөн гэдэг. "Миний бие хүнд хэрэг тус болж, алдар нэр олсон нь ч энэ номтой учирсны ач юм"
гэж хожим давтан өгүүлсэн байдаг.
Ийнхүү сайн үлгэр загвар хүнийг өөд нь татаж, ирээдүйг атгах хойч үед уламжлагдан
өвлөгддөг билээ. Улмаар ном бичиг унших тохиолдолд ч анд нөхрийн ёсонтой адил сайн зохиолд
татагдаж түүний хамгийн сайн хэсгийг үзэж судлах явдал чухал юм. Энэ талаар нэгэн ухаантан:
"Би гайхамшигтай ном зохиолоос өөрийг уншмааргүй байдаг. Гайхалтай ном зохиол гэдэг голдуу
эртнээс хайрлан уншиж ирсэн номыг хэлдэг. Би энэхүү хуучны танилтайгаа улам нандин
холбоотой болохсон гэж хүсч байна. Шинэ номыг анхлан уншихаас илүү хуучин номоо давтан
унших нь бүр олз ихтэй байх ёстой юм" гэж бичсэн байдаг.

"Үлэмжийн хүн" болохын төлөөх онгод чиний авъяасыг дуудан босгодог

Урлагийнхан ч өөрөөсөө илүү давсан авъяастанд хөглөгдөж авъяасаа хурцлаж дээшлүүлж байдаг.
Тухайлбал Хайдоны суут чанарыг Хендер анх хөл дээр нь босгосон гэж хэлэхэд хэтрүүлсэн болохгүй юм.
Хендерийн бүтээл сонсоод Хайдон хөгжим зохиох урам онгодоо шатаах болсон билээ.
Хайдон өөрөө өгүүлж буйчлан түүнтэй учраагүй бол түүний "Диваажингийн үүсгэл" оратори бий
болоогүй байх байсан ажээ. Хайдон Хендерийн тухай "хөгжмийнхөө санааг шийдээд бариад авахаараа гялс
манас урагшилдаг хүн дээ" гэж өгүүлжээ. Бас "түүний бичсэн ямар ч аялгууг сонсоход миний цус хөөрч,
дагжин чичирдэг билээ" гэж хүртэл ярьсан байдаг.
Хөгжмийн зохиолч Скарллет Хайдоныг бишрэгч хөгжимчин агаад түүний араас хөөж Италийн бүх
газар нутгийг тойрсон гэдэг. Хэдэн жилийн дараа ч мөнөөхөн агуу уран бүтээлчийн тухай дурсах үедээ
бахдаж шагшсан сэтгэлээ илэрхийлэхийн тулд бараг л загалмайгаа таслах шахаж байжээ.
Жинхэнэ уран бүтээлчид бие биенийхээ агууг шууд хүлээн зөвшөөрдөгбилээ.Бетховен Кербини-ын
хөгжмийн мөн чанарыг хэн ч халдахгүй болтол магтан дуулж, Шубертийн суут авъяасын тухайд ч халуун
дотно магтаал илгээж байлаа.
"Үнэхээр ярих юм алга, Шубертын дотор бурхны дөл орогнож байна" гэж Бетховен өгүүлжээ.
Уран зургийн ертөнцөд ч адил тухайлбал Носкорд залуудаа Леонорс-ийн бүтээлд сэтгэл татагдцаг байлаа.
Нэг өдөр агуу их зураач нийтийн цуглаанд оролцож байхад,Носкорд бөөгнөсөн улсыг зайчлан түүний
өмсгөлийн хормойд шүргэх шахам ойрхон очжээ. Сүүлд нь тэрээр "Леонорс багшийн хувцсанд шүргэхүед
бараг л нисч хөөрчих шахам баяртай байсан" гэж өгүүлсэн байдаг. Суут авъяасанд хандах залуу хүний
солиором тэмүүлэл энэхүү үгээр нэн тодорхой дүрслэгдэж байгаа бус уу.

Бяцхан үрсээс маань зовлон холуур байгаасай!

 Ээжийгээ дайнд алдсан бяцхан охины энэ зургийг Иракын нэгэн хүүхдийн асрамжийн газарт авчээ. Бяцхан охин хэзээ ч эргэж ирэхгүй болсон ээжийгээ цементэн дээр зураад гутлаа тайлан энгэрт нь тэврүүлж буй мэт унтаж байна. Жаахан амьтанд ямар хэцүү байсан болдоо.....

Сайн нөхөртэй нөхөрлөхөд заавал үр нөлөөг нь хүртдэг.

 
Зохиолч Жон Старлинг найз нөхөртөө ер хэчнээн их ашигтай тустай үр нөлөөг хүртээж ирсэн
тухайд одоо ч ам дамжин яригдсаар байдаг билээ. Түүний ачаар олон хүн өөрийгөө шилдэг гайхалтай оршихуун гэдгээ анзаарсан гэдэг. Өөрөө өөрийнхөө хэн болох, юуг хийх ёстой гэдгээ түүнээс сурч авсан гэдэг. Шашны нэгэн зүтгэлтэн, Старлингийн тухай ингэж дурсаж бичсэн нь бий. "Түүний эрхэмсэгзан аальтай учирангуут би ч гэсэн сэтгэл өндөр болсон мэт бодогддог юм. Түүнээс салсны дараа ямагт идээшиж дассан орчноосоо илүү зорилготой орчин руу миний сэтгэл татагдан гарсан мэт санагддаг билээ"гэжээ.
Гайхамшигтай сайн араншинт хүн иймэрхүүгээр хавь орчныхоо хүмүүсийг хөдөлгөөнд оруулж
байдаг. Бид тэдний хүчээр, үл анзаарагдах хооронд өөдөө дээшээ болж, юмыг мэдрэх арга, үзэх үзэл ч тэдэнтэй төсөөтэй болж ирдэг билээ.Оюун санааны харилцан эерэг хийгээд эсрэг үйлдэл ийнхүү асар том хүчийг хөдөлгөж байдаг ажээ.

Сайн хүнтэй нөхөрлөсөн нөхөрлөл мянган боть номноос илүү

 
Залуу хүн ямагт сайн нөхрийг эрж хайн, өөрийгөө өндөржүүлье хэмээн оролдлого зүтгэл гаргаж байх ёстой юм. Улс төр судлаач Францис Хорнер зориг чанга ухаалаг хүмүүстэй шууд хувь хүний хувьд нөхөрлөж байх явдал өөрт нь хэчнээн учир утгатай байсныг ийн өгүүлж: "Шуудхан хэлвэл, өнөөг хүртэл уншиж ирсэн ном зохиолыг бүгдийг нийлүүлснээс тийм хүмүүстэй нөхөрлөж байсан нь оюун санааг минь хавьгүй өөд нь татаж өгсөн билээ" гэсэн нь буй. Нэгэн улс төрч залуу байхдаа Францын нэрт улс төрч Марселеб-ыг зорьж очоод гүн гүнзгий сэтгэгдэлтэй буцсан гэдэг. Тэрээр хожим дурсахдаа: "Би энд тэнд бишгүй аялаж явлаа. Тэр үе шиг, тийм хүнтэй учирсан учрал сэтгэлд хоногшсон удаа үгүй. Энэ явдлаас хойш хүмүүсийн төлөө зүтгэнэ гэвэл, Марселеб гуайтай учирсан дурсамж л миний оюун санааг хөглөж өгснөөс зайлахгүй" гэжээ. Өмнө өгүүлсэнчлэн буяны зүтгэлтэн Бакстоны залуу цагийн зан араншин төлөвшихөд Гарнир-ын гэр бүлийнхэн асар их нөлөө үзүүлсэн билээ. Тэрээр ямагт "Тэр гэр бүлийн хүмүүс миний амьдралд амьдрах хүчийг үлээн дүүргэж өгсөн юм" гэж ярьдаг байлаа. Тэрээр Даблин-ы их сургуулийг гарамгай амжилттайгаар дүүргэсэн бөгөөд түүнийгээ ч тэрээр "Тэдний гэр бүлийнхэнтэй орж гарч явсны ач юм. Тэр хүмүүсийн өөрийгөө гэгээрүүлэн боловсруулахуйн сэтгэл надад ч "халдварласан" билээ" гэж шударгаар хүлээн зөвшөөрсөн байдаг.

Сайн багш, сайн нөхөр хүний амьдралын хамгийн том үнэт эрдэнэс мөн

 
Зан араншингийн хүмүүжил хэрхэн төлөвших нь хэнийг үлгэр загвараа болгож байгаагаас
хамааардаг.Бидний араншин орчин тойрны хүмүүсийн зан авир, байдал төрх, заншил, үзэл бодол зэргийн улмаас үл ухамсарлагдан хэлбэрээ олдог юм. Сайн дүрэм журам хэрэг болдог хэдий ч сайн үлгэр загварыг гүйцэхгүй. Сайн үлгэр загвар дотор бодитой үйлдлийг туулсан сургааль- амьд ухаан багтаж байдаг юмаа.
Сайн зөвлөлгөө өгөвч, муу үлгэр дуурайлал үзүүлэх нь баруун гараараа гэрээ барихын
сацуу зүүн гараараа түүнийтээ эвдэлж буулгаж буйтай адил бөлгөө. Үүнээс улбаалаад ялангуяа
залуу цагтаа маш их анхааралтай хянамгай байж, нөхрөө сонгох ёстой юм даа.
Залуу хүнд харилцан татагдаж нийлэх хүч оршиж байдаг бөгөөд нөхөрлөж байхын зуур
хэзээ ч юм зан ааш, авир ааль нь төсөөтэй болоод ирдэг. Зохиолч Эдвис-ын тайлбараас үзвэл
"ялангуяа залуу хүн улаан шаргалтай харьцвал улаан болох шинж чанар хүчтэй тул хамгийн үлгэр загвар болох найзыгаа зөв сонгох ёстой юм" гэсэн байдаг. Түүгээр барахгүй түүний хэлэх дуртай үг нь "Сайн нөхөртэй нөхөрлө, тийм эс аваас хэнтэй ч бүү нөхөрлө" гэдэг үг байв.
Далайн цэргийн офицер Колингвудт залуу нөхөртөө бичсэн захидалдаа: "Дэмий хүнтэй
нөхөрлөснөөс ганцаараа амьдрах нь дээр. Үүнийг баринтагтай сургаалиа болгож сэтгэлдээ гүн
гүнзгий сийлэгтүн! Өөрөөсөө илүү шилдэг, үгүй ядаж өөртэйгээ эн сацуу хүнтэй нөхөрлөх ёстой юм. Яагаад гэвэл хүмүүний үнэ цэн найз нөхрийнхөө үнэ цэнээр шийдэгддэг болохоор л тэр" гэжээ.
Нэрт эмч Сиднем "Хүн гэдэг зовлон жаргалаа хуваалцах найз нөхөр нь сайн хүн үү, муу
хүн үү гэдгээс болж сайн муугийн аль нэг нь болдог" гэжээ. Холландын зураач Питер Лейр
тааруухан зурсан зураг үзэхгүй байхыг хичээдэг хүн байлаа. Дэмий зурагны нөлөөнд автагдвал
өөрийнхөө бийрийг хүртэл бохирдуулчихна гэж итгэж байснаас тэр юм. Үүн лугаа адилаар, ужид самуунд унасан хүнтэй нөхөрлөх аваас өөрийн чинь бие сэтгэлд хүртэл бузар нялзаад язгуур чанараа алдаж орхихын үүдийг нээдэг билээ.

Амьдралыг эргүүлсэн ганц ширхэг зураг

Байр суурь, хэргэм зэрэг хичнээн доогуур байлаа ч үг төдий бус, бодитой үйл ажиллагаа
явуулж, чин сэтгэлээсээ, бүхий л чадлаараа хичээж зүтгэдэг хүн л их амжилт гаргадаг билээ.
Жирийн гуталчин Жон Фаунз ядуучуудын сургууль (ядуу гэр бүлийн хүүхдүүдийг сургаж,
хооллодог сургууль) байгуулах хөдөлгөөнд ихээхэн үүрэг гүйцэтгэсэн хүн бөгөөд, тэрээр ийм
төрлийн сургуулийн хэрэгцээтэй гэдгийг анх хэлж тайлбарласан биш юм. Харин дуугуйхан байж байгаад, үйл ажлаараа өөрийнхөө үзэл итгэлийг хүндэтгэхээр шийдсэн ажээ. Түүнд үг дуугүй туршихаас өөр зүйл толгойд нь байгаагүй ажээ.
Ядуучуудын сургууль үүсгэн байгуулах хөдөлгөөнийг дэмжихэд тэргүүн зэргийн үүрэг
гүйцэтгэсэн Гасли, Жон Фаунз хэмээх загвараас хэчнээн их нөлөө авснаа дараах байдлаар
өгүүлсэн байдаг. "Миний бие нэг зурагны нөлөөгөөр ядуучуудын сургуулийг сонирхон дэмжих болсон билээ. Хэдэн жилийн өмнө нэгэн тосгонд очоод түр амсхийхээр буудлын өрөөнд ортол тэр өрөөний пийшингийн дээд талд нэгэн гайхамшигтай зураг өлгөөтэй байсан юм. Уг зурагт
гуталчны өрөөг дүрсэлсэн байлаа. Гуталчин хамрынхаа үзүүр дээр нүдний шилээ тохоод хоёр
өвдөгтөө нэгэн хуучин гутал хавчуулж яарангуй ажиллаж байх юм. Түүнийг тойроод навтас
хэдэрсэн хөвгүүд, жаал охидууд зогсоогоороо хичээллээд гуталчин өтгөн хөмсгөн дороосоо хайр энхрийллээр бялхаж дүүрсэн нүдээр харж сургаалиа айлдаж буй...Би сониучирхалд автагдаж, тэрхүү зургийн тайлбар бичгийг уншлаа. Түүнээс үзвэл уг зургийн бодит дүр нь гуталчин Жон Фаунз ажээ. Олон тооны ядуусын хүүхэд сүмийн ламтан, хотын дарга, ноёд хатагтай нараас нүд үзүүрлэгдэж, хий дэмий сэлгүүцэн гудамжаар тэнэж байгааг үзээж харж байсан тэрээр эгэл дарууханаар хонь хариулахын зэрэгцээ хүүхдүүдийг цуглуулж, сурган хүмүүжлийн ажлыг эрхэлжээ. Түүгээр зогсохгүй хөлсөө дуслуулж олсон өчүухэн бага мөнгөөрөө амьдралаа залгуулж, 500 гаруй хүүхдийг зовлонгоос татаж гаргасан гэдэг.
Би өөрөө өөрөөсөө ичив. "Чухамдаа би өнөөг хуртэл юу хийж ирэв ээ" гэсэн өөрийгөө буруушаах сэтгэл цээжинд минь дүүрээд ирсэн билээ. Тэр үеэс би Жон Фаунзын намтрыг судалж эхлэсэн юм.
Боомт хот Потсмасын эрэг хавиар навтас хөдөрсөн жаал хүүхдүүдтэй хөөцөлдөн, өөрийнхөө гэрт аваачихаар зүтгэх түүний дүр төрх сайн харагдаж байлаа. Харин цагдаа шиг хүч түрээгүй.
Хүүхдүүд төмсөнд дуртай гэдгийг сайн мэдэх тэрээр өөрөө ч навтас хэдэрч, чанаж болгосон
төмсийг хүүхдүүдийн өмнө сарвайн гүйх ажээ.Түүний зургийг анх харсан үедээ, би тэр л хүн
төрөлхтний бахархал мөнөөс мөн гэж бодсон бөгөөд тэр бодол минь одоо ч гэсэн өчүүхэн ч
хувираагүй байгаа билээ" гэжээ.

Жинхэнэ уран үг үггүй туршилт дотор байдаг

 
Энэ хүртэл өгүүлсэнчлэн, бидний харсан сонссон үйлдэл хийгээд үг ярианаас гадна бидний
өөрийн үг яриа үйл хөдлөл ч нөлөөлөх томоохон хүчийг авч явдаг. Тэр хүч нь өөрийн ирээдүй
төдийгүй нийгмийг бүхэлд нь зүг чигийг бүхэлд нь савлуулахгүй гэхийн газаргүй юм.
Ямар ч хүн энгийн цагаан мөртлөө чухал ховор сургамжийг бусдаас авч байдаг билээ. Ингэж үзвэл ямар ч нөхцөл хүмүүнд заавал учир утгатай ажээ. Яагаад гэвэл намхан газар тавьсан лаа, уулын толгой дээр тавьсан лаатай өчүүхэн ч ялгаагүй хавь орчноо гэрэлтүүлж байдаг билээ. Түр зуурын гадаад өнгөн тал бага хэрэг.Хувь муутай нөхцөлдд тухайлбал бөглүү буйд газрын овоохой болон их хотын давчуухан гудманд амьдрахаар таарчихвал жинхэнэ хүн л бол тэр дундаа өсч хөгжөөд явж чадна. Хэр хэмжээгээрээ өөрийнхөө булшийг булах төдий өчүүхэн газраас өөр зүйл үгүй ч тэндээ үнэнхүү хичээнгүйлэн ажиллавал түүнээс хэдэн мянга дахин өргөн уудам газрыг өвлөж авсан хүнээс илүү гайхалтай зорилтыг гүйцэтгэж чадах билээ.
Хүний амьдрал хэмээх хэн ч болов дамжиж туулах ажлын талбараас хичээл зүтгэл, эрдэм
ухаан, өндөр суртахуун төрж мэндэлдэг гэвэл, бас үүний эсрэгээр залхуу хойрго, хөнгөн хуудуу
явдал, ужид самуун ч бас эндээс төрж мэндлэх нь бий. Алинаар нь явах нь уг хүн сайн явдлын
боломжийг хэрхэн ашиглаж буйгаас шалтгаацдаг гэж хэлж болох бизээ. Гайхамшигтай алхаж байгаа хүний амьдрал, чин шударгуу зан чанар хоёр үр удам, нийгэмдээ хамгийн үнэ цэнтэй өв хөрөнгө болдог билээ. Ийм амьдрал, хүн чанар хоёр нь сайн үйл гэдэг юу болохыг уран цэцэн сургаж, муу үйлийг хурц шүүмжилж байдаг. Энэ бол хүмүүсийн хувьд хамгийн гайхамшигтай баялгийг төрүүлэх эх булаг болдог билээ.
Яруу найрагч Робб, нэгэн удаа ядуу доройгоос гаралтай гэж тохуурхал сонсох үедээ
дараах байдлаар ихэмсэг сүрлэгээр тас цохиж хариулсан гэдэг. "За тиймээ, миний эх эцэг өчүүхэн хүмүүс байсан хэдий ч, хүү намайгаа нүүр улайлгахаар, ичгүүргүй авирлаж байсан удаа лавтайяа нэг ч байгаагүй юм даг. Хүү нь болсон би ч гэсэн таны харж буй байдал төрхтэй яваа хэдий ч эх эцэг хоёрыгоо уйлуулж байсан удаа огтхон ч байхгүй билээ. Энэ хангалттай бус уу" гэжээ. Бусдыг хөдөлгөе гэсэн үед, энийг тэрийг гэж тушаах төдийгөөр хэрэг бүтэхгүй бизээ.
Юуны өмнө, өөрөө урагшилж загвар болгон санаагаа илэрхийлж байхгүй бол болдоггүй. Нэгэн
хатагтай өөрийн амжилтын нууцаа ийн өгүүлсэн байдаг. "Хүнээр ямар нэгэн зүйл хийлгэе гэж
хүсвэл өөрөө үлгэрлэн, дуурайлгах хэрэгтэй. Амаараа төдий түрүүлэгч ямар ч хэрэг бүтээхгүй"
гэжээ. Зөвхөн үгээр хэлэх нь жинхэнэ уран илэрхийлэл болж чаддаггүй. Гарчигийг нь хэчнээн
уянгалуулавч, төлөвлөгөө нь өчүүхэн ч урагшлахгүй, тэгээд чалчихын хананаасаа нэг алхам ч
гардаггүй билээ. Үүнийг мэдэж тангараг тавьсан эрхэм хатагтай өөрийн зүгээс үйлдлийг эхлэдэг ажээ. Тэр эмэгтэйг үнэхээр төлөвлөснөө биелүүлэхийг хараад, хавь орчны хүмүүс түүний эрс шийдлээс цохилт авч, туслахаар боссон байна. Гайхамшигтай бүтээл бий болгох нь уран цэцэн үгтэн бус, өндөр дээд онолч бус, харин үйл ажлаараа бусдыг дагуулагч хүн л мөн билээ.

Сэтгэлд амьдарсаар байх залуу цагийн сургааль

 
Эцэг эхийн араншин нь үйлдлээр дамжиж хүүхдийн зан авирт тусдаг билээ. Өдөр бүр
илэрч байдаг эцэг эхийн хайр энхрийлэл, сахилга бат, хичээл зүтгэл, өөрийгөө эзэмдэх сэтгэл зэрэг
нь чихээрээ сурсан мэдлэг мартагдаж арилсан хойно ч хүүхдийн сэтгэл зүрхэнд амьдарч, түүний
үйлдлийг шийдэж өгч байдаг юм.
Эцэг эхийн үггүй үйл хөдөлгөөн, харц хүртэл заримдаа хүүхдийн зан араншинд хэзээ ч
мартагдахааргүй сэтгэгдлийг тарьж суулгадаг билээ. Сайн эцэг эхийн амьдралын замналыг санаж,
муу уруу татлагыг тэвчин тасалсан хүн тиймгүйгээсээ их байх учиртай. Тэд нар лавтай ичгүүргүй
үйлдэлд автагдан, буруу муухай бодолд хөтлөгдвөл, эцэг эхийнхээ үзэсгэлэнтэй сайхан дурсамж
юуг хиртүүлэх болно гэж өөртөө тангарагласан болов уу.
Буяны үйлстэн Бакстон хэргэм зэрэгтхүрсэн хойноо өөрийнхөө ээжид хаяглаж явуулсан
захидалдаа: "Хүүхэд байхад ээжээсээ сурсан зөв сэтгэл хийгээд ёс суртахуунлиг байдал хэмээх
сайхан сургамжийг одоо ч гэсэн огтхон ч мартдаггүй юм. Ялангуяа бусдын тулд ямар нэгэн зүйл
хийж өгье хэмээх үед ээжийнхээ бахархал болсон сайхан сэтгэлийг хүчтэй мэдрэхгүй байж
чаддаггүй билээ" гэжээ.
Бакстон бас, өөрт нь ач тус хүрггэсэн агнуурын газрын манаачид ч талархлын сэтгэлээ
илэрхийлэхээ мартаагүй ажээ. Залуу байхдаа Бакстон тэр эртэй ан хийж, морь унан зугаалдаг
байжээ. Тэр эр бичиг үсэгт тайлагдаагүй байсан ч төрөлхийн хар ухаанаар баян хүн байсан.
Бакстон хожим ингэж өгуулсэн байдаг.
"Түүний бусдаас давуу чанар бол зөв сэтгэл, алдар хүндлэлийг амьдралынхаа итгэл болгож
байсан явдал юм. Миний ээж эзгүй үед ч, ээжид мэдэгдэхэд ч эвгүй үг хийгээд үйлийг ердөө ч
гаргадаггүй байсан. Хэзээ ямагт өндөр дээд хиргүй тунгалагийн жишээ загвар мэт байж, бидний
залуучуудын сэтгэлд цэвэр ариун, эрхэмсэг оюун санааг цутгаж өгсөн билээ. Миний хувьд тэрээр
амьдралын минь хамгийн анхны, бас хамгийн сайн багш байсан" гэжээ.
Дээр өгүүлсэнчлэн хүмүүний үг яриа, үйл хэрэг эцэстээ ямар нэгэн хэлбэрээр бусад хүнд шингэж
байдаг. Тэр бол цохиж арилгахад бэрх хөдөлшгүй баримт мөн. Ямар ч хүн байсан бидний
амьдралд их ч бай, бага ч бай жишээ нөлөөгөө үзүүлсээр нэг л мэдэхэд нөлөөлчихсөн байдаг.
Гайхалтай үг яриа, үйл ажил,үгс нь эцсийн дүнд үр дүнгүй зүйл мэт байлаа ч хэзээд хүний
сэтгэл зүрхэнд амьдарсаар байдаг. Муу муухай үйл ажил, үгс ч мөн адил юм. Шальдар бульдархан
хүнд хүртэл тэрхүү үг яриа, үйл ажил нь сайн загвар, муу загварын аль нэгнэээр тусаж байдаг.
Хүний оюун санаа арилж үгүй болдоггүй. Тэр бидэнтэй хамт амьдарч, бидэнтэй хамт алхаж
байдаг. Улс төрч Дейзлейр хамтран зүтгэгч Ричард Гобден нас нөхчсөнд эмгэнэн парламентын
доод танхимд хэлсэн үгэндээ:
"Гобден талийгаач болсон авч одоо ч гэсэн парламентын гишүүдийн нэгэн байсаар байна.
Парламент тарах, сонгогч түмний адайрлал, бас цаг хугацааны явцтай хамаагүйгээр эрхэм нөхөр
маань бидний сэтгэлд үүрд мөнх амьдарсаар байх бизээ" гэжээ.
Дейзлерийн үгэнд тодорхой буйчлан хүний амь нас үхлээр огтхон ч тасардаггүй. Энэ хорвоод
ганцаархнаа амьдарч буй хүн үгүй юм. Нийгэм дотор хүн заавал хэлхэлдсэн барилдлагаат
харилцаанд байж, хүн бүрийн үйлдлийн сайн муу нь одоо үе, ирээдүйн нийгмийн бүхий л аз
жаргал мандал бадралыг савлагаанд оруулж байдаг.
Одоо үеийн үндэс өнгөрсөн үеийн дотор байж, өвөг дээдсийн амьдрал хийгээд загвар
бидэнд эдүгээ ч гэсэн асар их нөлөө үзүүлж байдаг. Түүний зэрэгцээ бидний өдөр тутмын үйлдэл ч
үр ач нарын зан араншин төлөвшихөд зориулагдаж байдаг юм. Орчин цагт амьдарч буй хүн
болбоос өмнөх олон үеийн соёлоор боловсорсон үр жимсээс өөр юу ч бишээ, түүний хамт тэрээр
нэлээд холын өнгөрсөн цаг хийгээд алсын алс ирээдүйтэй үйлдэл, загвар хоёрыг холбох
соронзонгийн уүргийг хүлээж байдаг билээ.
Хүмүүний үйлдэл бүрэн төгс мөхдөггүй. Тухайлбал бие махбодь манан будан лугаа адил
сарнин арилж үгүй боловч сайн муу үйлдэл өөр өөрийнхөө таарч тохирсон үр дүн бий болгож,
ирээдүй үед нөлөө эрхшээлээ үзүүлж байдаг билээ. Хүмүүн амьд явж, амьдрахын хамгийн том
үүрэг хариуцлага болоод тарих аюул нь үнэн хэрэгтээ энэхүү нэн чухал, хөдөлшгүй баримтаас
урган гардаг билээ.

Гайхамшигтай учрал-Хүмүүний амьдралын багш, нөхөр, ширээний ном

Хүний амьдралын бэлгэ тэмдэг болох "юм хэлдэггүй тоо ширхэггүй загвар"-ын тухай

Загвар гэдэг бол үг хэлгүйгээр биднийг сурган удирдах нэртэй багш юм. Зүйр цэцэн үгс,
сургааль үг ч лавтайяа бидний урагшлах ёстой замыг зааж өгдөг билээ. Гэлээ ч үнэн хэрэг дээр
хүнийг хөтөлдөг зүйл бол юм хэлдэггүй, тоо ширхэггүй загварууд, өөрөөр хэлбэл амьдралыг эргэн тойрон хүрээлэх бодит байдлын жишээ юм. Сайн сургааль үгэнд тэр хэрийн чухал зүйл байх авч, сайн загвараас шалтгаалахгүйгээр эцсийн дүнд төдий л үр дүн үгүй. Хүмүүсийн дотор "Миний хэлснээр хий, миний хийх ажлыг дуурайх гээд хэрэггүй" гэхчилэн ярих нь олонтоо байдаг ч, жинхэнэ бодит амьдралын туршлага дээр үг ярианаас үйл хөдлөл нь илүү чухалчлагддаг юм.
Хүн хэн ч байлаа, их ч бай бага ч бай, чихнээсээ илүү нүдээр дамжсаныгаа сайтар ухааран ойлгож байдаг. Бодитоор харсан зүйл, тэр нь хэчнээн өчүүхэн бага зүйл байсан ч зөвхөн уншиж, сонссон зүйлээс хавьгүй гүнзгий сэтгэгдэл төрүүлдэг.
Ялангуяа бага залуу насанд энэ шинж хүчтэй байх бөгөөд "нүд бол мэдлэгийг эзэмшихийн үүд хаалга мөн" гэхэд хэлсдэхгүй буй за. Хүүхэд үзсэн харсан зүйлээ юуг ч байсан ухамсарлалгүйгээр дуурайдаг юм. Хорхой шавьжны бие идсэн өвснийхөө өнгөтэй адилхан
байдагчлан, хуүхэд нэг л мэдэхэд хавь орчныхоо хүмүүстэй адил төстэй болдог ажгуу.
Гэрийн хүмүүжил нэн чухал гэж хэлцдэгийн учир үүнд байна. Сургуулийн сурган
хүмүүжил хэчнээн ашиг тустай ч гэр бүлд илэрхийлэгдэж буй жишээ загвар нь хүүхдийн зан
араншингийн төлөвшилд хавьгүй их нөлөө үзүүлдэг. Гэр бүл бол нийгмийн талст бөгөөд
иргэнлэгчанарын цөмийг бүрдүүлж байдаг. Бидний нийтлэг хувийн амьдралыг эзэмдэж байдаг
заншил, сүсэг бишрэл,үзэл баримтлал нь цэвэр ч зүйл байсан, бохир ч зүйл байсан гэр бүлийн
дотор л өсч төлжиж байдаг. Төр улс хүүхдийн өрөөн дотор төрж мэндэлдэг. Онол бодролын
томоохон хэсэг гэр бүл дотор өсч бойждог. Бас хамгийн өндөр дээд хайр ч айл бүрийн тулганд
төрдөг юм шүү."Нийгмийн дотор бидний харьяалагдаж буй хамгийн бага нэгж, өөрөөр хэлбэл гэр бүлийг хайрлах явдал нь нийгмийг бүхэлд нь хайрлах хамгийн анхны алхам юм" гэж улс төрч Бак өгүүлжээ. Шийдмэг сэтгэл жижигхэн гэр бүлийн хайраас эхэлж улмаар өргөжин, удалгүй дэлхийг бүхэлд нь бүрхэн нөмөрдөг билээ.

Нухацтай хичээл зутгэл эцэст нь ялдаг

"Нэгэн хөвгүүн нөгөөгөөсөө ялгарах ялгаа бол авъяас гэхээс илүү идэвхийлэх хүчний сайн саар
хоёроор шийдэгдэж байдаг" гэж Арнольд онцлон хэлсэн байдаг бөгөөд энэ нь том хүнд ч бас хамаарна.Шургуу тэвчээр, амьдрах хүч нь эхэндээ заяагдсан мэт байдаг боловч уг хүнд заншил болон биед нь хэвшдэг. Ягуу ягуухан чамбай хичээж зүтгэдэг тааруухан сурагч, залхамтгай онц сурлагатныг гүйцэж түрүүлдэг бус уу. Удаан ч гэсэн найдвартай алхдаг хүн, уралдахад эцэст нь ялдаг. Сургууль дээрх жагсаалт, жинхэнэ амьдрал дээрх жагсаалт хоёр бүрэн төгс байраа солих жишээ олон байдаг. Оюутан байхдаа үнэхээр алд тасархай байсан хүн, сүүлдээ жирийн хүний амьдралд булагдаж орхидог. Нөгөө талаар, ямар нэг юмыг найдах ч аргагүй байсан маруухан нөхөр цуцалтгүй хичээл зүтгэлийг үргэлжлүүлсний ачаар аажимдаа хүний дээр гарах нь бий. Гайхалтай үзэгдэл юм, гэвч түүний учрыг ухаарах түлхүүр тэр хүний шургуу хичээнгүйн давууд байдаг. Нэгэн түүх дурьдахад тааруухан сурагчын загвар мэт нэгэн хүү байдаг байв. Багш түүний сурлагын амжилтыг дээшлүүлье гэж хүчээ дайчилсан ч огтхон ч өөрчлөлт гарсангүй. Шийтгэлээ ч, тайтгарууллаа ч, аргадлаа ч ямар ч нэмэргүй. Эцэст нь багш нарын нэг нь түүнийг "хаана ч байхгүй агуу тэнэг" гэж хүртэл дуудсан гэдэг.
Гэтэл нөгөө сулхан амьтан, тархины ажиллагаа нь барагтайхан ч, муйхар гэмээр хатуу зоригийн хүч сууж байжээ. Тэгээд өсч томрохын хэрээр тэрхүү сайн тал нь ягуу ягуухан үндсээ сунгасаар удалгүй тэрээр бизнесийн ертөнцөд хөл тавьж, түүгээр барахгүй ангийнхаа нөхдийн ихэнх хэсгээс хавьгүй шилдэг хүн болж,хорвоод нэрээ гаргасан гэдэг. Түүний дараар тэрээр төрсөн нутгийнхаа хотын захирагч болж гайхамшигтай үйл ажиллагаа явуулсан юм.
Алхахдаа удаан яст мэлхий ч замаа зөв олбол, алдаатай буруу замаар явах өрсөлдөгчөө ялж чадах нь буй. Тиймээс чин сэтгэлээсээ шургуу зүтгэл гаргавал ахиц дэвшил удаан байсан ч сэтгэл өвдөхийн хэрэгцээ байхгүй.Залуу цагийн сэргэлэн цовоо байдал аягүй бол дутагдалтай тал болон хувирахгүй гэхийн газар үгүй. Юуг ч авхаалжтай сайн ойлгодог хүүхэд, тэр хэрээр юмыг мартахдаа амархан, тэвчээр оролдлого хэмээх чанараа дээшлүүлье гэдэггүй.
Гэтэл угтаа тэвчээр оролдлого хоёр л зан авирын хамгийн чухал эд эс билээ. Чадал сайнгүй хүүхэд харин тэрхүү сайхан суртахууныг бага сага ч болов биедээ хэвшүүлж байдаг. "Өнөө цагийн намайг буй болгосон нь миний өөрийн минь онцгой,цөхрөлтгүй хүч билээ" гэж Дейбнер өгүүлсэн байдаг агаад, энэхүү үг энэ үнэнийг баталж байгаа бус уу.

Сургуулийн сурлагын амжилтаар хэмжиж болдоггүй гоц авьяасын тухай

 
АНУ-ын ерөнхий командлагч болсон Ю.Гландыг багад нь ээж нь хүртэл " Юрселс (нэмэр тусгүйн) Гланд гэж дууддаг байжээ. Тийм нэгэн, болхи хүү байжээ.
Бас Ли генералын баруун гар болж хамгийн их итгэгдэж байсан дэд дарга Стонфор Жаксон
залуудаа эгээгүй усан тэнэгээрээ гайхагдаж явжээ. Вестфойнтын хуурай замын офицерын сургуульд орсон ч толгой нь бахь байдгаараа хоцорч байсан хэдий ч тэр хэрээрээ хүн хүнээс илүү шаргуу зүтгэлтэйгээр хичээлээ хийдэг байв. Гэрийн даалгавар хийхдээ хагаслаж хугаслаж оромдолгүй бүрэн төгс эзэмштэлээ барьж авдаг байлаа. Бас мэдээгүй ч мэдсэн юм шиг царайг огт үзүүлж байгаагүй гэдэг. Нэгэн найз нь тэр үеийн Жаксоны тухай: "Тэр өдрийн цээжлэх асуудлын талаар багшаас асуугдах үед, тэрээр дандаа ...энэ асуудалд хараахан гар хүргэж чадсангүй, өчигдрийн болон уржигдрын даалгаврыг эзэмшиж чаддаг болтлоо хичээнгүйлэн үзэж байсан болохоороо... гэж хариулдаг байсан" гэжээ. Ийнхүү Жаксон 70 хүнтэй анги дотроо 17-р байранд орж төгсчээ. Элсэж орох үеийн сурлагын амжилт нь хамгийн сүүлийн байранд байсан байх тул, тэр 53 сурагчийг гүйцэж түрүүлжээ гэсэн үг юм. "Сургууль маань 4 жил бус 8 жил байсан бол, мань эр яриангүй тэргүүлж төгсөх байсан даа" гэж тэр үеийн ангийнхан нь ам булаалдан өгүүлж байжээ. Буяны үйлстэн Жон Хаворд тааруухан сурагчийн сонгодог төлөөлөгч агаад сургуульд сурч байсан 7 жилийн хугацаанд хичээл шиг хичээл хийж байсан нь нэг ч үгүй. Зохион бүтээгч Стифсон ч залуудаа шилдэг давуу тал нь гэвэл бөөрөнцөг шидэх, бөх, дээр нь Инженерийн ажилд шургуу оролддогоос өөр зүйлгүй байв.
Нэрт химич Дейбер ч бусад хүүхдүүдтэй харьцуулахад тийм их Ухаантай гэхээргүй байлаа. "Намайг анги дааж байхад авъяас чадварын тал дээр тийм их шилдэг давуу гэж бодогдохооргүй байсан" гэж багш нь дурссан байдаг бөгөөд Дейбар ч хожим "сургуульд байхдаа ханатлаа залхуурч, тоглож нааддаг байсан тул өөртөө жаргалтай байдаг байсан" гэж өгүүлсэн байдаг.
Зохион бүтээгч Уатт-ын тухайд ч эрт гэгээрсэн юм гэсэн яриа үнэмшилтэй нь аргагүй ам дамжиж буй хэдий ч үнэн хэрэг дээрээ мань хүн сурлагаар гавихгүй эр байжээ. Харин тэр үнэхээрийн тэвчээр хэмээх шилдэг сайн чанартай байлаа. Тэрхүү шургуу хүчтэй тэвчээр болон аажим аажмаар төлжиж буй зохион бүтээх авъяасынхаа ачаар удалгуй уурын хөдөлгүүрт механизмыг бий болгон бүтээсэн билээ.

Тааруухан сурагчдын жишээний хэлхээс (Ньютоноос Наполеоныг хүртэл)

 
Бага балчир насандаа тааруухан сурагч байсан ч цэцэн ухаантай хүн болж өссөн хүмүүс олон бий. Зураач Петро де Голдуни үнэхээр дүйнгэдүү хүүхэд байж, хавь ойрынхон нь "илжигэн толгойт" гэж хочилдог байжээ. Яруу найрагч Томос Гиедер ч "МангууТоми" гэж дуудагдаж байсан бахичээнгүй зүтгэл гаргасны үр дүнд эцэст нь ялж гайхамшигтай алдар нэрийг олсон билээ. Сургуульд байхдаа Ньютон сурлагын амжилтаараа хойноосоо хоёрт байжээ. Нэг удаа тэрээр өөрөөсөө илүү ой сайтай сурагчид үл тоомсорлогдон гологджээ, тэгэхлээр нь зориг гарган тэр сурагчтай маргалдаад, юу ч үгүй бут цохигдсон ажээ. Тэр үеэс Ньютон хэрүүл төдийгүй сурлагаараа ч тэр нөхрийг ялахаар эрс шийдэж, асар ихээр махран хичээллэж эхлэсэн билээ. Удалгүй ангидаа толгой цохих хэмжээнд хүрсэн гэдэг.
Санваартнуудын дунд ч бага байхдаа лоймол байсан хүүхэд цөөнгүй. Тухайлбал Айзак Баро дунд сургуульд байхдаа зартай нөхөр байжээ. Тэрээр дээрэнгүй,юуны түруүнд хэрэлддэг, залхуу хойрго байв. Тэр эх эцгийнхээ хувьд гаслангийн үр байсан агаад эцэг нь "бурхан тэнгэр миний хүүхдүүд дотроос хэн нэгнийг нь эгүүлэн татаж хайрлавал хамгийн үзэшгүй Айзак-ийгл авч үзээрэй дээ" гэж хүртэл гуйдаг байв гэнэ.
Жүжгийн зохиолч болон улс төрийн салбарт гоц авъяасын алдарт санаснаараа хүрсэн Шеридан бага байхдаа эгэл жирийн чадвараар ч маруухан нэгэн байжээ. Ээж нь түүнийг гэрийн багшид танилцуулахдаа"гарт баригддаггүй гайхал юм шүү" гэж хэрэгболгон зориуддагалдуулан хэлдэг байсан гэдэг. Яруу найрагч Вольтер Скотт ч сурлагаар хоосон, дэмий хэрүүлд дуртай хүүхэд байжээ. Эдинбар-ын их сургуульд элсэн орсон хойно ч түүнийг "тэр одоохондоо тааруухан оюутан байгаа, цаашдаа ч нэг их өөрчлөгдөхгүй болов уу" гэж профессор нь батлан өгүүлдэг байв. Цэргийн хүн бөгөөд улс төрч Роберт Глайб ч залуу байхдаа бүтэлгүй нэгэн байв. Тэр зөвхөн муу муухайг хийх болон дэггүйтэх үедээ л асар их эрчимлэг эрч хүчээ гаргадаг байжээ. Түүнийг усан онгоцонд далайчнаар явна гэж шийдсэн үед нь ашгүй нэг далд орлоо гэж
гэрийнхэн нь бөөн баяр хөөр болж байжээ. Харин Глайб тийн явнаар өөрийнхөө амьдрах ёстой зүг чигээ гаргаж, удалгүй энэтхэгт буй Английн цэргийн сүр хүчийг өргөжүүлэн тэлэхэд мартагдашгүй амжилт гаргасан билээ.
Наполеон, Вейлингтон нар ч мангардуу хөвгүүд байж, сургуульдаа үл анзаарагдам сурагчид байсан гэдэг. Наполеоны хүүхэд насыг мэддэг нэгэн гүнгийн авхай "зөвхөн бие нь чийрэг байсан юм, түүнээс өөрөөр бусад сурагчдаас өчүүхэн ч давуутай юм байгаагүй л юм даа" гэжээ.

Авъяас нь алгуур аажим буй болсон өвөг дээдсээсээ сурах тухайд

 
Ертөнцийг донсолгож, нийгэмд тэргүүлэх байр суурь дээр гоц авъяастай хүмүүс бус, зорилгодоо хандаж цөхрөлтгүй хичээл оролдлого гаргасан хүн л очдог юм.
Агуу их тэнгэрлэг авъяас гэдэг ихэнх тохиолдолд эрт боловсорсон байдаг. Гэвч бага балчир үедээ хэчнээн ухаантай байлаа ч тэр нь нас биед хүрсэн хойно нь хүрч очих цэгийг зааж байгаа хэрэг биш юм. Тэр байтугай гайхмаар шахам ухаантай сэргэлэн байсан хүүхдүүд, онц сурлагатан, ямар нэгэн зүйлээр шагнагдаж байсан хүүхдүүд, тэд өнөөдөр ямархуу байдалтай байгаа болоо. Сургууль төгссөний дараах үеийнх нь амьдралыг мөшгин шинжилж үзвэл, сурлагын амжилт ч муу, тэнэг мануухай шиг байсан сурагчид нь харин тэргүүний сурагчдаа гүйцэж түрүүлсэн жишээ олон бий. Ухаантай сурагч сургууль дээрээ өндөр үнэлэгддэг. Харин ойлгоц нь бусдаас илуү хурдан, авяастай учир олж авсан алдар хүнд нь заавал ч үгүй бодит амьдрал дээр хэрэг болно гэдгээр хязгаарлаж болохгүй. Жинхэнэ алдар нэрд хүрдэг нь, харин бүр төлөв даруу зангаар нэгэн үзүүрт хичээл зүтгэл гаргадаг сурагчид юм. Төрөлхийн билэг авяас нь буурч байгаа ч бүхий л хүч чадлаа шавхан хичээдэг хүн л хүмүүст сайшаагдаж, хүмүүсийг зоригжуулж байдаг ёстой билээ.

"Хэрвээ" гэдэг үг авъяасгуйн яншилтаас өөр зуйл биш

 
Хүний амьдрал гэгч тулалдаан бидэнд бол ширүүн дайны үргэлжлэл юм. Гэвч,хатуу оролддого
зүтгэлгүй олсон ялалт зэрэг нь алдар ч биш, юу ч биш билээ. Эрхшээл зовлон байхгүй газар амжилт байхгүй, зорилго байхгүй бол ямар ч зүйлийг олохгүй. Хүний амьдрал гэгч нь юуны өмнө оролдож үзэхэд том үр дүн олдог эд юм. Нэгэн алхам гишгэж үзэхээс нааш өөрөө юу чадах вэ? гэдгээ мэддэггүй. Гэтэл ихэнх хүмүүс ямар нэг зүйлийг хийхээс өөр аргагүй болсон
нөхцөлд орох хүртлээ юуг ч хийе гэдэггүй. Сэтгэлийн хүчээр дутсан залуу "үүнийг хийчихвэл сайхнаа", "тэр бололцоотой бол сайхан аа" гэхчилэн дандаа шүүрс алдаж суудаг. Гэвч зөвхөн хүсэл төдийгөөр ямар ч зүйл боловсорч гүйцдэггүй. Тэрхүү хүсэл шаардлагад тодорхой нарийн зорилго тавьж, түүндээ чиглэсэн хичээл зүтгэл гаргах ёстой юм. Мянгантаа шохоорхохоос илүү зөвхөн ганц удаа ч бол зориг зүрх гарган туршаад үзэх нь хавьгүй үнэ цэнтэй. "Хэрвээ" гэдэг үг хүч чадалгүйн хийгээд цөхрөнгүйн яншилтаас хэтрэхгүй. Тэр нь бололцоо хэмээх тариан талбайн эргэн тойронд хашаа хайс хатгаад, арайхийн бий болсон хийе гэсэн сэтгэлийг тусгаарлаж орхидог юм. Хуулийн зүтгэлтэн Линдхауст ийн өгүүлжээ. "Зовлон бэрхшээл нь даван туулахын тулд байдаг ажгуу. Тиймээс шуудхан түүнтэй байлд. Оролдож байх хооронд түүнийг арилгах сайн аргыг ч олж харах ёстой. Хичээл зүтгэлийг дахин давтаж байвал хүч болон зүрх зориг оргилоод ирнэ. Тэгсэн цаггт оюун санаа болон зан чанар хэзээ ч юм төгс.төгөлдөр болтлоо өнгөлөгдөж хурц болж, хиргүй тунгалаг эрсхэн байдал биед нь сууж, өөрийнхөө санаагаар үйлдэл хийж чадах болох буй за. Харин, бэрхшээл зовлонтой лавдуухан
тулалдаж байсан туршлага байхгүй нөхөд бол үүнийг бүрэн ухаарч чадахгүй гэж бодох юм, гэвч..." гэжээ. Бэрхшээлийг эзэмдэх явцад бид суралцаж явдаг. Нэгэн бэрхшээл зовлон арилгавал, тэр нь дараагийн шинэ бэрхшээлтэй халз үзэхийн тусламж болдог.
Бэрхшээл зовлонтой тэмцэхгүйгээр амьдрана гэдэг бол зөвхөн хүний амьдрал төгсч, боловсорч
гэгээрэхүйн хэрэгцээ нь хүртэл байхгүй болсон үед л боломжтой юм. Тэр хүртэл бидний хичээл сурлага болон зүттэл оролдлого хязгааргүй үргэлжилдэг юм. Математикийн анхан шатыг ойлгож чадалгүй, гачигдал зовлон тоочиж байсан оюутанд соён гэгээрүүлэгч Даламбер зөв зүйтэй сургааль өгсөн байдаг. "Юутай ч хичээл оролдлогоо үргэлжлүүлэгтүн! Тэгвэл хэзээ нэгэн цагт заавал өөртөө итгэх итгэл болон хүч чадал оргилоод ирэх бий вий" гэжээ.

"Ялагдлаа захирч" чадсанаар хүн ирлэгддэг

 
"Ялагдал нь яах аргагүй жанжныг ялалтад ирлэж хурцлаж өгдөг" гэлцдэг бөгөөд энэ бол үнэний
хувьтай үг юм. Тухайлбал Вашингтон америкийн тусгаар тогтнолын дайнд ерөнхий командлагч байж, хамгийн сүүлд ялалт байгуулсан ч тулаанд ялагдсан нь олон байсан.Эртний Ромчууд олон удаагийн байлдаанд ялсан ч эхлээд заавал ч үгүй гэж хэлэхээр шахам ялагдал хүлээдэг байв. Францын жанжин Мор ч хамтран зүтгэгчдээсээ ямагт "чи хэнгэрэгтэй адилхан амьтан" гэсэн хүйтэн үг сонсдог байжээ. Хэнгэрэг бол нүдэхээс бусад цагт дуу гаргадаггүй бөгөөд тэрээр ч дайсандаа цохиулж ялагдсан тухай ярианаас өөр юм дуулгаагүй гэх аж.
Нэрт жанжин Вейлингтон ч бас үнэн хэрэгтээ хүнд бэрх бэрхшээл зовлонтой тулалдаж байж
цэргийн хүний чадвараа төгөлдөржүүлсэн билээ. Том бэрхшээл зовлон түүний эрс шийдлийТ чангатгаж, шилдэг зан чанарыг төлөвшүүлсэн юм.
Зовлон гачаал бэрх хэдий ч хамгийн сайн багш мөн. Бэрх нөхцөл дунд орхигдох, хатуу хүтүүг амсах нь зөвхөн бодох төдийд ч бие арзасхийлгэдэг. Гэвч үнэн хэрэг дээрээ хүнд бэрх нөхцөлтэй нүүр тулсан тохиолдолд эрэлхэг зоригтой тэмцэхээс өөр аргагүй. Түүгээр үл барам бэрх нөхцөл дунд л бидний хүч чадал бадардаг.
"Зовлонтой тулах нь бурхан тэнгэрт авирах шат юм" гэсэн эртний зүйр үг байдаг бөгөөд Германы зохиолч Рихтер: "Хүн гачаал зовлонд зовоод ирэхээрээ сэтгэл дундуур байгаагаа яншиж эхлэдэг. Гэвч зовлон гачаал гэж чухам юу юм бэ? Залуу охин ээмэг зүүхийн тулд өвдөхийг тэвчин байж чихээ цоолдог, зовлон гачаал тэрхүү өвдөхтэй адилхан юм. Тэр өвдөлт байхгүйгээр гоёмсог эрдэний чулуу зүүж чадахгүй биз дээ" гэжээ.
Сөрөг нөхцөл орчин бол ядуу зүдүүг ялж, саад тотгорыг даван туулах зоригийг олгож байдаг.
Амжилт хийгээд мандал бадрал нь харин бүүр хүнд аюултай урхи болох нь олонтоо. Хорвоогийн хүйтэн салхинд хүрмээ үлээлгэхдээ хийсгэн алдаж орхидог хүн бол сэтгэл зүрх ядруухан хүний ажил юм. Зарим хүн нарны дулаанд гадуур хувцсаа тайлж хаяад, тэр чигээрээ хаана ч юм орхин мартдаг билээ. Эдгээрээс харахад хэцүү бэрх орчин нөхцөл дунд тэсвэрлэхээс , аз жаргал дунд тэсвэрлэх нь биеэ барих сэтгэлийг илүү хүчтэй шаарддаг юм. Амжилт олсны ачаар агуу их санаа сэтгэлийг сэгсрэн босгож эхлэдэг хүн байдаг авч,олон хүн тийм биш юм. Явцуухан сэтгэлтэй хүн эд баялгийг олохын хэрээр бүр өөдгүй ихэмсэг бардам болдог.
Иймэрхүүгээр, мандал бадрал нь ихэнхдээ биеэ тоосон, бардам сагсуу болох төдийд л хэрэг болохоос хэтрэхгүй.
Эрс шийдлээ бат ноттой болгож, цөхрөшгүй зоригийг шүүрч босгоход таагүй орчин нөхцөл дунд биеэ байлгах нь илүү ашигтай бус уу. Улс төрийн онолч Бак ийн өгүүлсэн байдаг. "Зовлон бэрхтэй тулалдаж байж, хүн зоригоо дээшлүүлж, авъяасаа төгөлдөржүүлдэг. Бидний дайсан бол угтаа бидний хамсаатан нөхөр мөн"гэжээ.
Зовлон зүдүүртэй тулах хэрэгцээ байхгүй бол хүний амьдрал улам илүү таатай амар болох билээ. Гэвч юу ч хийхгүй дэмий сууж амьдралаа өнгөрөөж байгаа хүнд өчүүхэн ч үнэ цэн үгүй юм. Хэцүү бэрх сорилго л хүн чанарыг өнгөлөн тодруулж, өөртөө туслахын ухаан хийгээд учир утгатайгаар өөрийгөө боловсруулахуйн боломжийг олгож өгдөг юм даа.

Авьяасыг чинээнд нь тултал амьдруулах тухайд

Хүмүүнийг хүн болгох нь амирлал бус хичээл зүтгэл, таа тааламж бус зовлон бэрхшээл юм. Мэдээж хэрэг хүний амьдралын зам зуур хөндөлсөх зовлон бэрхшээлийг амжилтад нэгэнт тодорхой болсон арга ухааныг олж байж анх удаа арилгаж чаддаг. Гэсэн ч алдаа нь бидний хамгийн сайн туршлага болдогчлон,иймэрхүү бэрхшээл ч бидэнд хамгийн сайн багш болдог юм. "Би, амьдрал нь шулуун дардан байж, өнгөлөг амьдралыг туулж буй хүнээс илүү, алдаа гаргалаа ч түүндээ дарагдаж няцалгүй амьдарч яваа хүнд талархалтай байдаг" гэж улс төрч Чарльз Фокс өгүүлжээ. Цааш нь: "Нэгэн залуу хэтэрхий уран ярих авъяасаараа бага сага нэрд гарчээ гэсэн яриаг сонсоход, мэдээж хэрэг аа тийм үү гэж бодогдоно. Гэвч тэр
хэвээрээ өөдлөх дэвжихийг зоривол сайн авч, аягүй бол хамгийн анхны амжилтаараа хөл толгойгоо алдаж орхиж ч магадгүй байдаг. Миний бие бүр эхэндээ бүдэрч унасан ч, цааш нь хичээж зүтгэлээ үргэлжлүүлсээр байх залуутай учрахсан. Ялагдсан ч хамаагүй. Тиймэрхүү залуучууд л бүр эхнээсээ шулуун дардан алхаж яваа хүнээс илүү их амжилт гаргах ёстой доо"гэжээ. Бид амжилтаас бус, харин алдаанаас л ихээхэн ухаанд суралцдаг. "Юу хийх ёстой вэ" гэдгээ анзаарч мэдэх нь "юуг хийж болохгүй вэ?" гэдгийг тангараглах цаг мөн. Алдаа гаргахгүйгээр хэчнээн цаг хугацаа өнгөрлөө ч түүнийг анзаарч анхаарах хэрэг гардаггүй.
Тухайлбал эрт цагаас нааш олон хүн, усны төвшнөөс 10 метр гаруй өндөрт хийн шахуургаар ус
хутгаж авах гэж туршаад, алдаж байлаа. Гэлээ ч энэхүү алдаанаас санаа авч хийн даралтын хуулийг нээж, Галилей, Торичейр, Бойл зэрэг эрдэмтэд шинэлэг ололт нээсэн билээ. Бас эмч Жон Хантер "эмч хүн өөрийн амжилтын жишээ бус алдааны жишээг нийтэд дэлгэх зүрх зориг байхгүй бол анагаахын шинжлэх ухаан урагшаа явахгүй" гэж өгүүлсэн байдаг.
Зохион бүтээгч Уатт ч "техник технологийн салбарт хамгийн чухал зүйл бол дампуурлын түүх юм. Би болхи мулгуу алдааны жишээнүүдийг цуглуулсан номыг хүсч байна" гэж өгүүлжээ. Химич Х.Дейбир нэгэн туршилт эв дүй сайтай урагшилж буйг хараад "би хар ажилд эв дүйтэй биш дээ баярлаж байна. Миний чухал нээлт бүгдээрээ алдаа нь сануулга байснаас гарсан" гэжээ. Бас алдартай биологич эрдэмтэн ийн бичиж үлдээсэн байдаг. "Судалгааны ажлын явцад, давж гарч чадахгүй хориг саадтай туллаа гэвэл ямар нэг нээлт хийхийн тун өмнөхөн тулж очсоны тэмдэг юм" гэжээ.
Агуу их үзэл санаа, нээлт, бүтээл нь ийм зовлон дунд хүрээлэгдэж, гаслан дунд тунгаагдаж,
бэрхшээлийг давж байж, алгуур аажмаар бүтэж ирсэн билээ.
Бетховен Лошшини-г үнэлж "хөгжмийн авъяастай боловч, хүүхэд байхдаа эрхэлж өссөн болохоор авъяас нь эвдэрчээ" гэж өгүүлсэн байдаг. Анхаарууштай нь хэрэгцээ шаардлагаас илүү магтаал, хэтэрхий сайхан үнэлгээнд толгой эргэчихдэг явдал бий. Үүнтэй харьцуулахад хатуу гашуун үнэлгээ нь харин тэр хүндээ тустай байдаг. Менделсон "Элия" оратори-гоо анх тоглож буйтай холбогдуулан, найз шүүмжлэгчдээ инээмсэглэн байж хэлэхдээ "Бодсон санаснаараа алдаа дутагдлыг хайж, хүчтэйхэн сайн шүүмжлээд өгөөч.Аль нь санаанд чинь аятайхан болсныг сонсмооргүй байна. Аль таалагдахгүй байгаагаа л зааж өгөхийг хүсч
байна" гэжээ.